Przeceny towarów nie zawsze uczciwe
W styczniu każdego roku w witrynach sklepowych aż roi się od liczb, procentów i nożyczek wskazujących cięcia cenowe. Kolejny haczyk na klientów czeka w środku. To niezliczone metki, nalepki i przywieszki informujące o starych i nowych cenach obowiązujących w trakcie poświątecznej wyprzedaży. To prawdziwy raj dla szukających okazji, pod jednym wszakże warunkiem - że wszystko odbywa się na uczciwych zasadach. Jeżeli jest inaczej, biada sprzedawcy. Oszukany klient może bowiem wiele zdziałać.
Prawda czy tylko złudzenie?
Kupując towar, przy którym widnieją dwie ceny: jedna przekreślona, druga niższa promocyjna, klient odnosi wrażenie, że oszczędza. To przekonanie sprawia, że przecena staje się najskuteczniejszym środkiem do celu, jakim jest sprzedaż danego towaru. Już sam widok okazyjnej ceny powoduje często, że konsumenci sięgają po daną rzecz, choćby wcześniej nie planowali danego zakupu ani jej nawet nie potrzebowali. Osoby takie działają wówczas w zaufaniu do sprzedawcy, przekonane iż towar był wcześniej sprzedawany po wyższej cenie - tej, która została przekreślona.
Ale jak jest naprawdę? Wyniki wcześniejszych kontroli Inspekcji Handlowej nie były zadowalające. Wynikało z nich, że ceny prawie jednej czwartej towarów, podawane jako przekreślone ceny dotychczasowe, nigdy nie obowiązywały bądź obowiązywały, ale nie bezpośrednio przed promocją. Nierzadko nowe rzekomo niższe ceny wcale nie różniły się od tych sprzed promocji czy wyprzedaży. Można też natrafić na zupełnie nowy produkt w ofercie sklepu, który z miejsca otrzymuje dwie ceny, w tym jedną niby dotychczasową. W ten sposób niektórzy przedsiębiorcy ewidentnie wprowadzają konsumentów w błąd, zachęcając ich do zakupu wizją fikcyjnych oszczędności.
Gdy nieuczciwa praktyka wyjdzie na jaw
Tego rodzaju taktyka części sprzedawców, choć na krótką metę przynosząca korzyści, może jednak nie popłacać. Przedsiębiorcy powinni pamiętać, że kilkanaście miesięcy temu konsumenci zostali wyposażeni w całą gamę roszczeń chroniących ich przed nieuczciwą praktyką rynkową ze strony podmiotów silniejszych ekonomicznie. Wynikają one z ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.
Jakiego rodzaju środki ochrony interesów przysługują oszukanym klientom? Otóż w razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:
- zaniechania tej praktyki,
- usunięcia skutków tej praktyki,
- złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,
- naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu,
- zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów.
Ciężar dowodu, że dana praktyka rynkowa nie stanowi nieuczciwej praktyki wprowadzającej w błąd spoczywa na przedsiębiorcy, któremu zarzuca się stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej. Jest to spore ułatwienie dla konsumentów chcących dochodzić swoich racji w sądzie. To sprzedawca będzie musiał wykazać, że dana przecena była realna, nie czysto fikcyjna, a nie kupujący, że było odwrotnie. W przeciwnym wypadku dochodzenie powyższych roszczeń byłoby najczęściej niemożliwe z uwagi na brak odpowiednich dowodów świadczących o nieuczciwej promocji cenowej towarów.
Do stwierdzenia istnienia nieuczciwej praktyki handlowej bez znaczenia jest to, czy dana praktyka ma miejsce przed zawarciem umowy, po jej zawarciu czy też w trakcie trwania umowy między stronami.
Ważne pojęcia
Poprzez praktyki rynkowe należy rozumieć działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informację handlową, w szczególności reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta. Z kolei nieuczciwa wobec konsumentów praktyka rynkowa polega na działaniach lub zaniechaniach sprzecznych z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształcających lub mogących zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd.
Praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Bez wątpienia w definicję tę idealnie wpisuje się podawanie przez sprzedawców ceny promocyjnej obok starej ceny (z reguły przekreślonej) w sytuacji, gdy ta druga nie była stosowana i jest wyższa niż rzeczywista cena produktu przed rozpoczęciem promocji.
Innym przykładem nieuczciwej praktyki rynkowej wprowadzającej w błąd jest prezentowanie produktu jako "gratis", "darmowy", "bezpłatny" lub w podobny sposób, jeżeli konsument musi uiścić jakąkolwiek należność, chyba że chodzi o bezpośrednie koszty związane z odpowiedzią, odbiorem lub dostarczeniem produktu.
Kary dla nieuczciwych sprzedawców
Wprawdzie oszukani klienci nie muszą już biernie oczekiwać na interwencję Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który to może działać tylko w ochronie zbiorowych interesów konsumentów, jednak mimo to wskazane jest zawiadomienie najbliższej delegatury UOKiK o fikcyjnej przecenie obowiązującej w danym sklepie. Nieuczciwe praktyki rynkowe są bowiem jednym z przejawów działań naruszających zbiorowe interesy konsumentów, a za to z kolei grozi przedsiębiorcy kara pieniężna do 10% przychodu osiągniętego w ubiegłym roku rozliczeniowym nakładana decyzją Prezesa Urzędu.
Podstawa prawna: ustawa z dnia 23.08.2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. nr 171, poz. 1206).
Tomasz Konieczny
Gazeta Podatkowa Nr 524 z dnia 2009-01-15
