Przejście na emeryturę z prawem do odprawy
Zakończenie aktywności zawodowej w związku z przejściem na emeryturę w większości przypadków wiąże się z nabyciem przez pracownika prawa do odprawy. Takie świadczenie przewidują zarówno Kodeks pracy, jak i regulacje odrębne, dotyczące wyodrębnionych grup pracowników. Na ogół odprawa wypłacana jest na warunkach kodeksowych, w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika.
Kodeks wymaga wystąpienia związku
Ogólne przepisy prawa pracy zawarte m.in. w Kodeksie pracy wprowadzają powszechne prawo do odprawy emerytalno-rentowej, na zasadach określonych w art. 921 K.p. Na mocy tego przepisu pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub do emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na jedno z tych świadczeń, przysługuje odprawa. Przesłankami przyznania odprawy jest rozwiązanie stosunku pracy i wystąpienie związku między tym faktem a przejściem na emeryturę (rentę). Regulacje Kodeksu pracy nie wskazują, w jaki sposób należy rozumieć pojęcie związku między rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę lub rentę. Na podstawie wykształconego w tym zakresie orzecznictwa można jednak przyjąć, że związek ten może mieć charakter m.in.:
- przyczynowy - kiedy rozwiązanie stosunku pracy następuje z uwagi na to, że pracownikowi przysługuje prawo do emerytury/renty,
- czasowy - w przypadku gdy rozwiązanie stosunku pracy zbiega się w czasie z nabyciem prawa do wymienionych świadczeń,
- czasowo-przyczynowy - jeżeli przyczyną rozwiązania stosunku pracy jest nabycie prawa do emerytury lub renty i ustanie zatrudnienia następuje w chwili przyznania świadczenia.
Tryb rozwiązania stosunku pracy generalnie nie ma znaczenia dla nabycia prawa do odprawy emerytalno-rentowej. Przy czym przez wiele lat dominował pogląd, iż jedynym wyjątkiem od tej zasady jest przypadek dyscyplinarnego zwolnienia pracownika, które wyklucza prawo do odprawy emerytalno-rentowej. W ostatnim okresie pojawiło się jednak odmienne rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego podjęte w składzie 7 sędziów (por. uchwałę z dnia 28 czerwca 2017 r., sygn. akt III PZP 1/17), w którym dopuszczono możliwość wypłaty odprawy nawet przy dyscyplinarce.
Szybki powrót do pracy
W celu otrzymania emerytury przyznanej w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego konieczne jest rozwiązanie stosunku pracy. Przerwa w zatrudnieniu (bezpośrednio poprzedzającym przyznanie emerytury) musi nastąpić chociażby na jeden dzień. W związku z tym zdarzają się sytuacje, gdy pracownik rozwiązuje umowę tylko w celu spełnienia tego wymogu, a następnie po krótkiej przerwie (czasami nawet jednodniowej) nawiązuje nowy stosunek pracy. Może się wówczas pojawić wątpliwość, czy pracownik faktycznie przeszedł na emeryturę w rozumieniu art. 921 K.p., skoro rozwiązując stosunek pracy miał zamiar nadal pracować, a nie definitywnie przechodzić na emeryturę.
Analizując tę kwestię należy zwrócić uwagę, że pracownik posiadający ustalone prawo do emerytury, który rozwiązał stosunek pracy, może korzystać ze świadczenia emerytalnego. Z formalnego punktu widzenia można więc przyjąć, że przeszedł na emeryturę (patrz ramka). Ponadto strony stosunku pracy nigdy nie mogą mieć całkowitej pewności co do tego, czy faktycznie nawiążą kolejną umowę o pracę po rozwiązaniu poprzedniej (co nastąpiło w celu otrzymania emerytury). Mogą wystąpić różne przeszkody po stronie pracownika lub pracodawcy, które uniemożliwią ponowne nawiązanie stosunku pracy. W takiej sytuacji można by postawić pracodawcy zarzut niewypłacenia odprawy emerytalnej w wymaganym terminie, którym generalnie jest dzień ustania zatrudnienia. Dlatego też, moim zdaniem, odprawa emerytalna powinna być wypłacona niezależnie od późniejszego kontynuowania zatrudnienia przez strony.
Odprawa od każdego pracodawcy
Odprawa emerytalna jest świadczeniem związanym z danym stosunkiem pracy. Pracownikowi zatrudnionemu u kilku pracodawców przysługuje więc odprawa emerytalna lub rentowa u każdego z nich. Analogicznie wygląda w razie zawarcia dwóch (a nawet więcej) umów o pracę z tym samym pracodawcą. Odprawa emerytalna będzie wówczas przysługiwała z każdego stosunku pracy oddzielnie.
W praktyce przyznawania i wypłaty odprawy emerytalnej zdarzają się sytuacje przejścia na emeryturę pracownika, który już posiada status emeryta, ale przy "pierwszym" przejściu na emeryturę nie otrzymał odprawy emerytalnej. W takim przypadku może pojawić się pytanie, czy taki pracownik, po zakończeniu stosunku pracy nawiązanego już po przyznaniu emerytury, ma prawo do odprawy. Ustanie zatrudnienia następuje bowiem po nabyciu prawa do emerytury, co może poddać w wątpliwość wystąpienie związku pomiędzy zakończeniem zatrudnienia a przejściem na to świadczenie. Jak jednak wynika z utrwalonego orzecznictwa z tego zakresu, rozwiązanie stosunku pracy w związku z przejściem pracownika na emeryturę lub rentę oznacza zmianę statusu pracownika lub pracownika-emeryta (rencisty) na status wyłącznie emeryta lub rencisty, co uprawnia do odprawy.
|
Wypłata odprawy w orzecznictwie sądowym "(...) status emeryta nie dyskwalifikuje z prawa do podjęcia ponownego zatrudnienia u tego samego, czy też innego pracodawcy. Zatem okoliczność ta nie może pozbawiać prawa do odprawy emerytalnej. (...)". Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 21 listopada 2012 r., sygn. akt III APa 12/12
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 1998 r., sygn. akt I PKN 508/97
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2003 r., sygn. akt I PK 223/02 |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.)
autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 79 (1433) z dnia 2017-10-02