Zachowek po rodzicach. Ile pieniędzy należy się pominiętym w testamencie?

Zachowek to mechanizm prawny, który ma na celu ochronę interesów najbliższych krewnych spadkodawcy, szczególnie w sytuacji, gdy ich udział w spadku został pominięty lub ograniczony. Zgodnie z art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego, uprawnionymi do zachowku są zstępni - czyli dzieci, wnuki, prawnuki - a także małżonek oraz rodzice spadkodawcy, pod warunkiem, że byliby powołani do spadku na podstawie dziedziczenia ustawowego. To oznacza, że nawet jeśli spadkodawca zdecyduje się przekazać cały swój majątek innej osobie w testamencie, bliscy krewni mogą dochodzić swojego prawa do części spadku w formie zachowku. Zachowek stanowi więc formę finansowego zabezpieczenia tych osób przed całkowitym pozbawieniem ich udziału w majątku zmarłego.

Prawo do zachowku przysługuje jednak wyłącznie osobom, które mogłyby dziedziczyć z ustawy, gdyby testament nie istniał. Kluczowe jest tu pojęcie "hipotetycznego udziału spadkowego", czyli udziału, jaki przypadłby danej osobie, gdyby spadek został podzielony według zasad ustawowych. Na przykład, jeśli spadkodawca miał małżonka i dwoje dzieci, to całość spadku, dzielona zgodnie z ustawą, przypadłaby w równych częściach każdemu z nich. Jeśli jedno z dzieci zostało pominięte w testamencie, ma ono prawo dochodzić swojego zachowku od osób, które otrzymały spadek na podstawie testamentu.

Należy przy tym pamiętać, że nie wszystkie osoby bliskie spadkodawcy mają prawo do zachowku. Wyłączeni są ci, którzy zostali wydziedziczeni w testamencie - co wymaga wyraźnego wskazania przyczyn w jego treści - a także osoby uznane za niegodne dziedziczenia na mocy orzeczenia sądu. Ponadto prawo do zachowku nie przysługuje tym, którzy zrzekli się dziedziczenia lub odrzucili spadek po jego otwarciu. W takich przypadkach przepisy prawa chronią wolę spadkodawcy, umożliwiając mu pełną swobodę w rozporządzaniu swoim majątkiem, jednocześnie wykluczając możliwość roszczeń ze strony wyłączonych krewnych.

Przeczytaj też: ZUS zasypany wnioskami o nowe świadczenie. Dodatkowe 1500 zł miesięcznie trafia do Polaków

Wysokość zachowku po rodzicach jest uzależniona od kilku kluczowych czynników, które mają bezpośredni wpływ na ostateczną kwotę, jaką można uzyskać. Jednym z najważniejszych elementów jest liczba osób uprawnionych do dziedziczenia oraz ich sytuacja życiowa w chwili otwarcia spadku. Zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego, zachowek stanowi połowę wartości udziału spadkowego, jaki przypadłby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym. Wyjątek stanowią osoby małoletnie lub trwale niezdolne do pracy - w ich przypadku przysługuje 2/3 tej wartości, co ma na celu dodatkowe zabezpieczenie ich sytuacji życiowej.

Obliczenie zachowku wymaga precyzyjnego ustalenia wartości spadku, w tym aktywów i pasywów. Do aktywów zalicza się nieruchomości, oszczędności czy przedmioty o znacznej wartości, a od ich sumy odejmuje się pasywa, czyli wszelkie długi i zobowiązania pozostawione przez zmarłego. Ważne jest również uwzględnienie darowizn dokonanych przez spadkodawcę za życia, które zwiększają tzw. substrat zachowku. Następnie ustala się hipotetyczny udział spadkowy, czyli część, jaką uprawniony otrzymałby, gdyby spadek był dzielony według zasad dziedziczenia ustawowego. Wartość tego udziału mnoży się przez odpowiedni ułamek - 1/2 lub 2/3 - w zależności od statusu uprawnionego.

Załóżmy, że spadkodawca pozostawił majątek o wartości 300 000 zł i miał dwoje dzieci oraz małżonka. W przypadku dziedziczenia ustawowego każdy z nich otrzymałby 1/3 spadku, czyli 100 000 zł. Jeśli jedno z dzieci zostało pominięte w testamencie, przysługuje mu zachowek równy 1/2 z 100 000 zł, co daje 50 000 zł. Jednak w sytuacji, gdy to dziecko jest małoletnie lub trwale niezdolne do pracy, zachowek wynosi 2/3 z 100 000 zł, czyli 66 666 zł.

Przeczytaj też:

Jak urząd skarbowy sprawdza spadek? Kiedy skarbówka to robi?

Ile pieniędzy na pochówek zmarłego. Zasiłek pogrzebowy, kiedy wzrośnie i o ile?

Pieniądze z OFE po śmierci małżonka. Czy dostanę je do ręki?