Gdy dziecko przejmuje firmę

Obowiązki, które ciążą na podatniku zamierzającym zlikwidować firmę wymienione zostały w przepisach art. 14, art. 96 ust. 6 oraz art. 111 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 54, poz. 535 ze zm.).

Do obowiązków tych należą:

* zgłoszenie naczelnikowi urzędu skarbowego zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej (VAT-Z),

* sporządzenie spisu z natury na dzień zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, w terminie 14 dni od dnia zaprzestania ich wykonywania,

* zawiadomienie o dokonanym spisie z natury, o ustalonej wartości i kwocie podatku należnego, naczelnika urzędu skarbowego w terminie 7 dni, licząc od dnia zakończenia tego spisu,

* opodatkowanie objętych spisem z natury towarów własnej produkcji i towarów, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy,

* rozliczenie w deklaracji VAT podatku od towarów objętych spisem z natury,

* w przypadku posiadania kasy rejestrującej - dokonanie czynności w celu zakończenia jej pracy poprzez końcowy odczyt pamięci za okres jej użytkowania, przy udziale pracownika urzędu skarbowego i pracownika serwisu obsługującego kasę.

Obowiązek podatkowy z tytułu opodatkowania towarów objętych remanentem powstaje w dniu, w którym powinien być on sporządzony, nie później jednak niż 14. dnia, licząc od dnia zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu. Podstawą opodatkowania w tym przypadku jest cena nabycia towarów (bez podatku), a gdy nie ma ceny, koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów.

Również dziecko zamierzające "kontynuować" działalność prowadzoną przez rodzica musi dokonać wszystkich formalności przewidzianych w przepisach podatkowych dotyczących podatnika rozpoczynającego działalność gospodarczą. Są to m.in. rejestracja działalności gospodarczej NIP (NIP-1) oraz rejestracja dla potrzeb VAT (VAT-R) - w przypadku kiedy zamierza być tym podatnikiem albo gdy przepisy o VAT go do tego zobowiązują.

Jednak likwidacja działalności, a przy tym sporządzenie spisu z natury i odprowadzenie należnego podatku z tego tytułu jest niekorzystne zarówno dla rodzica jak i dla drugiej strony, czyli dziecka. Bowiem osoba likwidująca swoją działalność musi dokonać opodatkowania towarów posiadanych na dzień likwidacji i odprowadzić VAT, natomiast osoba "przejmująca" prowadzenie działalności, nie nabędzie prawa do odliczenia VAT wynikającego z tego remanentu. W związku z tym należy zastanowić się nad innym rozwiązaniem tej sytuacji.

Zbycie przedsiębiorstwa

Ustawa o VAT nie ma zastosowania do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zakładu (oddziału) samodzielnie sporządzającego bilans. Stanowi o tym art. 6 pkt 1 ustawy. Z uwagi na to, że w ustawie o VAT nie odnajdziemy definicji ?przedsiębiorstwa?, należy odwołać się do przepisów Kodeksu cywilnego. W rozumieniu art. 55¹ K.c. przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych.

Także użyte w art. 6 pojęcie ?transakcji zbycia? należy rozumieć w sposób zbliżony do ?dostawy towarów?, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy o VAT. W związku z tym transakcja zbycia obejmie wszelkie czynności, w ramach których następuje przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel, w tym darowiznę. Oznacza to, że przekazanie dziecku w formie darowizny przedsiębiorstwa pozwoli uniknąć rodzicowi płacenia podatku VAT od remanentu likwidacyjnego. Jednak należy pamiętać, że zbycie (darowizna) powinno nastąpić przed zaprzestaniem prowadzenia działalności przez rodzica.

Warto także zwrócić uwagę na przepis art. 91 ust. 9 ustawy o VAT. Jak wynika z niego, w przypadku zbycia przedsiębiorstwa, o którym mowa w art. 6 pkt 1, korekta podatku naliczonego jest dokonywana odpowiednio przez nabywcę przedsiębiorstwa lub nabywcę zakładu (oddziału). Zatem, w przypadku gdy darczyńca prowadzi wyłącznie sprzedaż opodatkowaną i nie był zobowiązany do dokonywania korekt, o których mowa w art. 91 ustawy o VAT, to również obdarowany (nabywca przedsiębiorstwa) prowadzący wyłącznie sprzedaż opodatkowaną, nie będzie zobowiązany do korekty podatku naliczonego.

Sprzedaż niektórych składników

Zauważyć należy, że istnieje jeszcze inna możliwość ?przejęcia? dotychczasowej działalności prowadzonej przez jednego z rodziców, a mianowicie poprzez odprzedaż poszczególnych składników majątku. Jednak przedmiotem sprzedaży nie mogłaby być cała firma (z uwagi na wcześniejsze wyjaśnienia). W takim przypadku, aby kupujący (dziecko) mógł odliczyć VAT od zakupu poszczególnych składników majątku, musiałby dokonać rejestracji swojej działalności. Podstawą opodatkowania przy sprzedaży będzie rzeczywista wartość towarów, jednak należy tutaj pamiętać, że cena ta nie może odbiegać od wartości rynkowej, gdyż transakcja dokonana będzie między podmiotami powiązanymi.

Nawet w sytuacji gdy podatnik zdecydowałby się przekazać dziecku poszczególne składniki swojego majątku w formie darowizny, to musi wziąć pod uwagę przepis art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT. Zgodnie z nim, przez dostawę towarów rozumie się również przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele inne niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem. W szczególności chodzi tu o wszelkie inne przekazanie towarów bez wynagrodzenia, w tym darowizny, jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT od tych czynności, w całości lub w części. Oznacza to, że darowanie dziecku poszczególnych składników majątku uznane jest za dostawę towarów, która podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem VAT.

Aleksandra Węgielska

Gazeta Podatkowa Nr 451 z dnia 2008-05-05