Ile powinien odpoczywać pracownik?
Pracownikom należy zagwarantować odpowiednie okresy odpoczynku, zarówno w każdej dobie, jak i w każdym tygodniu pracy. Niekiedy można jednak wydłużyć dzień pracy, rekompensując go następnie dłuższym odpoczynkiem. Ile wynoszą okresy odpoczynku wymagane przez przepisy prawa pracy?
Odpoczynek dobowy
Zatrudnionym pracownikom przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Tak stanowi art. 132 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.). Ustawodawca użył w nim sformułowania "co najmniej 11 godzin", które oznacza, że jest to minimalny okres odpoczynku z jakiego musi skorzystać pracownik.
Niedopuszczalne jest skracanie ustawowo zagwarantowanego odpoczynku dobowego przez pracodawcę.
Jednak może on zostać przez pracodawcę wydłużony, np. poprzez stosowne zapisy w przepisach wewnątrzzakładowych lub w umowie o pracę.
Niestosowanie odpoczynku dobowego
Nie wszystkim zatrudnionym i nie w każdej sytuacji przysługuje 11-godzinny odpoczynek dobowy. Nie dotyczy on:
* pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy,
* przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.
Pracownikami zarządzającymi w imieniu pracodawcy zakładem pracy są:
* pracownicy kierujący jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępcy,
* pracownicy wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy,
* główni księgowi (art. 128 § 2 K.p.).
W wymienionych przypadkach należy zapewnić pracownikom niekorzystającym z odpoczynku dobowego, równoważny czas wolny, w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Odpoczynek dłuższy niż 11 godzin
Oprócz omówionych sytuacji, gdzie mają zastosowanie równoważne okresy odpoczynku, istnieją systemy czasu pracy, w których pracownikom przysługują dłuższe okresy odpoczynku. Dotyczy to pracy, przy wykonywaniu której jest możliwe wydłużenie dobowej normy czasu pracy, a następnie kompensowanie jej dłuższym odpoczynkiem równoważnym.
Zalicza się do niej pracę przy dozorze urządzeń lub pracę związaną z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy. Dopuszcza ona przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 16 godzin. W zamian za to, pracownikowi przysługuje, bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze, odpoczynek przez czas odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin. Odpoczynku tego udziela się niezależnie od 35-godzinnego odpoczynku tygodniowego (art. 136 K.p.).
Wydłużone okresy odpoczynku przysługują także pracownikom zatrudnionym:
* przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
* w zakładowej straży pożarnej i zakładowej służbie ratowniczej.
Dla tej grupy zatrudnionych dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 24 godzin. Relatywnie, po każdym okresie pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy, pracownik ma prawo do odpoczynku równoważnego do liczby przepracowanych godzin. Także dla tej grupy pracowników omawiany odpoczynek jest niezależny od odpoczynku tygodniowego (art. 137 K.p.).
Odpoczynek tygodniowy
Pracownik w każdym tygodniu ma także prawo do odpoczynku tygodniowego, który obejmuje co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, w tym co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego (art. 133 K.p.).
Odpoczynek tygodniowy może zostać skrócony, jednak jego długość nie może być krótsza niż 24 godziny. Dopuszczalne to jest w następujących przypadkach:
* przy zmianie pory wykonywania przez pracownika pracy w związku z jego przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy,
* świadczenia pracy przez pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy,
* w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.
Odpoczynek tygodniowy powinien przypadać w niedzielę. Obejmuje ona 24 kolejne godziny, poczynając od godziny 600 w tym dniu. Jednak pracodawca może wyznaczyć w zakładzie inną godzinę rozpoczęcia niedzieli, np. w regulaminie pracy.
W przypadku wykonywania pracy dozwolonej w niedzielę, a określonej w art. 15110 K.p. odpoczynek tygodniowy może zostać udzielony w innym dniu niż niedziela.
Odpoczynek w czasie pracy
Pracownikowi, którego dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin, przysługuje przerwa w pracy trwająca co najmniej 15 minut. Jest ona wliczana do czasu pracy (art. 134 K.p.). Pracodawca może ustalić w przepisach wewnątrzzakładowych dłuższą przerwę niż określona w Kodeksie pracy.
Gazeta Podatkowa Nr 463 z dnia 2008-06-16
Ewa Madejek
