Jak oskładkować świadczenia dla odchodzącego na emeryturę?
Niewątpliwie przejście na emeryturę każdemu pracownikowi kojarzy się z zasłużonym odpoczynkiem.
Dla pracodawcy jednak oznacza to obowiązek wypłaty odprawy emerytalnej. Żegnając się z pracownikiem odchodzącym na emeryturę pracodawca niekiedy wręcza mu też dodatkowy bonus, np. upominek rzeczowy bądź nagrodę pieniężną. W takiej sytuacji mogą powstać wątpliwości związane z oskładkowaniem tych świadczeń.
Pracownikowi, który spełnia warunki uprawniające go do emerytury i z którym rozwiązano umowę o pracę w związku z przejściem na emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia. Tak wynika z art. 921 § 1 Kodeksu pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.). Odprawa ta jest świadczeniem wypłacanym jednorazowo i pracownik nie może nabyć do niej prawa po ponownym zatrudnieniu.
Uzyskanie prawa do tej odprawy uzależnione jest od:
faktycznego przejścia na emeryturę (a nie od uzyskania prawa do emerytury,
ścisłego związku pomiędzy rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę.
Odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę (lub rentę), nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Zwolnienie ze składek wynika z § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia regulującego szczegółowe zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Tym samym nie stanowią też podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Upominek rzeczowy
W podstawie wymiaru składek ubezpieczeniowych pracowników uwzględnia się, oprócz różnego rodzaju wypłat pieniężnych, również wartość pieniężną przekazanych przez pracodawcę świadczeń w naturze. Świadczeniem takim jest niewątpliwie upominek rzeczowy przekazany pracownikowi odchodzącemu na emeryturę. W takim przypadku można mieć jednak wątpliwości czy świadczenie to można zaliczyć do odpraw przysługujących pracownikom w związku z rozwiązaniem stosunku pracy i wyłączyć ze składek ZUS?
Otóż wartość pieniężna upominku rzeczowego przekazanego pracownikowi odchodzącemu na emeryturę nie korzysta ze zwolnienia ze składek:
ani na podstawie § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia składkowego - przepis ten dotyczy bowiem odpraw wypłacanych (czyli w formie pieniężnej, a nie rzeczowej) pracownikom spełniającym warunki uprawniające do emerytury i których stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę (o których mowa w art. 921 Kodeksu pracy),
ani na podstawie § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia składkowego - wyłączenie to obejmuje wypłacone pracownikom świadczenia pieniężne w związku z wygaśnięciem lub rozwiązaniem umowy o pracę, a nie przyznane świadczenia rzeczowe.
Jeżeli więc pracodawca przekaże pracownikowi świadczenie rzeczowe i potraktuje je jako odprawę, odszkodowanie lub rekompensatę z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, to i tak wartość pieniężną tego świadczenia będzie musiał uwzględnić w podstawie wymiaru składek tego pracownika, w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego w przepisach o wynagradzaniu obowiązujących u pracodawcy. W razie braku stosownego zapisu w obowiązujących w zakładzie przepisach płacowych, wartość pieniężną świadczenia ustali wówczas w wysokości:
ceny zakupu, jeżeli przedmiotem świadczenia są rzeczy lub usługi zakupione przez pracodawcę,
cen stosowanych wobec innych odbiorców niż pracownicy, jeżeli przedmiotem świadczeń są rzeczy lub usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej pracodawcy.
Nagroda za długoletni staż pracy
Nagroda jubileuszowa przysługuje pracownikowi, jeżeli przepisy odrębne bądź wewnątrzzakładowe, jak np. regulamin wynagradzania czy układ zbiorowy pracy, przyznają do niej prawo. Przepisy zakładowe mogą przewidywać możliwość przyznania nagrody jubileuszowej dla pracownika odchodzącego na emeryturę, któremu do jej nabycia brakuje mniej niż 12 miesięcy.
Może się jednak zdarzyć, że obowiązujące u pracodawcy przepisy zakładowe nie będą zawierały szczegółowych zasad przyznawania nagród albo będą w tej kwestii odsyłały do przepisów zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej naliczania i wypłacania (Mon. Pol. nr 44, poz. 358 ze zm.). Zgodnie z przepisami tego zarządzenia, w razie rozwiązania stosunku pracy np. w związku z przejściem na emeryturę, pracownikowi, któremu do nabycia prawa do nagrody brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę tę wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy.
W zasadzie od wypłacanych pracownikom nagród jubileuszowych pracodawca nie opłaca składek ubezpieczeniowych. Ale tylko wtedy, gdy według zasad określających warunki ich przyznawania (np. na podstawie obowiązującego w zakładzie pracy regulaminu wynagradzania) przysługują one pracownikowi nie częściej niż co 5 lat. Takie zwolnienie ze składek wynika z § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia składkowego.
Można by zatem sądzić, że od kwoty wypłaconej nagrody jubileuszowej z większą częstotliwością aniżeli co 5 lat, należałoby opłacić składki ZUS. Jeśli jednak nagroda jubileuszowa wypłacana jest pracownikowi w dniu rozwiązania z nim stosunku pracy z powodu przejścia na emeryturę, któremu do nabycia prawa do kolejnej nagrody (z tytułu upływu kolejnych 5 lat) brakuje mniej niż 12 miesięcy licząc od dnia rozwiązania umowy o pracę, to w takim przypadku nagroda taka również jest wyłączona z oskładkowania.
Podstawa prawna: rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).
autor: Dorota Wyderska - Gazeta Podatkowa Nr 472 z dnia 2008-07-17
