Jeśli kontrahent nie płaci, możesz pomniejszyć VAT

Wprowadzenie przepisów dotyczących zasad korzystania z ulgi na złe długi miało dać podatnikom prawo do pomniejszenia podatku należnego w sytuacji, gdy kontrahent nie uregulował należności z tytułu dostawy. Jednak warunki zawarte w tych przepisach stawały się praktycznie dla podatników nie do spełnienia.

Nowelizacja ustawy o VAT, która w tym zakresie zaczęła obowiązywać od 1 grudnia 2008 r. wprowadziła kilka ułatwień dla podatników.

Kto może skorzystać z ulgi?

Podatnik (wierzyciel), który nie ma możliwości wyegzekwowania od dłużnika należności za towar czy wykonaną usługę ma prawo do „korekty” podatku należnego. Wynika to z art. 89a ustawy o VAT (Dz. U. z 2004 r. nr 54, poz. 535 ze zm.).

Podatnik tej korekty może dokonać, kiedy z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju powstały wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona.

Ponadto z ulgi na złe długi podatnik (wierzyciel) skorzystać może przy łącznym spełnieniu następujących warunków:

1) dostawa towaru lub świadczenie usług jest dokonana na rzecz podatnika, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji,

2) wierzytelności zostały uprzednio wykazane w deklaracji jako obrót opodatkowany i podatek należny,

3) wierzyciel i dłużnik na dzień dokonania korekty podatku należnego są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,

4) wierzytelności nie zostały zbyte,

5) od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona faktura,

6) wierzyciel zawiadomił dłużnika o zamiarze skorygowania podatku należnego ze względu na wystąpienie stosownych okoliczności, a dłużnik w ciągu 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia nie uregulował należności w jakiejkolwiek formie.

Korekta ta dotyczyć ma również kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności odpisanej jako nieściągalna lub której nieściągalność została uprawdopodobniona.

Jak można zauważyć, aby skorzystać z ulgi na złe długi nie jest już konieczne zaliczenie wierzytelności do kosztów uzyskania przychodu (tak jak było do końca listopada 2008 r.), a jedynie brak zapłaty należności w powyższym terminie.

Kiedy korekta?

Korekty podatku należnego można dokonać w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym upłynął 14-dniowy termin do uregulowania należności, nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym wierzyciel uzyskał potwierdzenie odbioru przez dłużnika tego zawiadomienia. Zwrócić należy uwagę, że powyższy termin uległ znacznemu skróceniu. W oparciu o „stare” przepisy, dłużnik który otrzymał takie zawiadomienie, miał aż 28 dni na uregulowanie należności. Dopiero gdy termin ten upłynął, wierzycielowi przysługiwało prawo do skorygowania podatku należnego. Korekty tej mógł dokonać w rozliczeniu za okres następujący po miesiącu, w którym dłużnik otrzymał zawiadomienie.

Należy podkreślić, że ustawodawca nie zlikwidował warunku legitymowania się, szczególnie dłużnika, statusem zarejestrowanego, czynnego podatnika VAT, i to nie tylko w trakcie zawierania transakcji, ale również w momencie korzystania z „ulgi” (tj. w momencie dokonywania korekty). W praktyce często zdarza się, że pomimo spełnienia pozostałych warunków, do czasu dokonania korekty dłużnik albo zlikwidował działalność, albo nabył prawo do korzystania ze zwolnienia podmiotowego od VAT, czyli przestał być czynnym podatnikiem VAT.

Aby mieć pewność, że dłużnik nadal jest czynnym podatnikiem VAT, warto zwrócić się do naczelnika urzędu skarbowego o potwierdzenie faktu rejestracji dłużnika, zgodnie z art. 96 ust. 13 ustawy o VAT.

Pozostałe warunki

Podatnik, składając deklarację podatkową, w której wykazał korektę podatku VAT należnego, zobowiązany jest powiadomić o niej urząd skarbowy oraz podać kwotę korekty podatku należnego. Ponadto podatnik ma obowiązek, w terminie 7 dni od dnia dokonania korekty VAT należnego, powiadomienia dłużnika o tej czynności, a kopię zawiadomienia przesłać do właściwego dla podatnika urzędu skarbowego.

Należy jednocześnie pamiętać, że z ulgi na złe długi nie będzie można skorzystać, jeżeli pomiędzy kontrahentami zachodzą powiązania np. o charakterze rodzinnym, kapitałowym, majątkowym.

Obowiązki dłużnika

Zmianie uległ przepis art. 89b ust. 1, określający obowiązki dłużnika, który otrzyma zawiadomienie o zamiarze skorygowania podatku należnego (przez wierzyciela) i nie ureguluje należności w terminie 14 dni od dnia otrzymania tego zawiadomienia.

W tej sytuacji dłużnik jest obowiązany do odpowiedniego pomniejszenia podatku naliczonego podlegającego odliczeniu, a w przypadku jego braku, do odpowiedniego powiększenia kwoty VAT należnego o kwotę podatku wynikającą z nieuregulowanych faktur, poprzez korektę deklaracji za okres, w którym dokonał odliczenia.

W przypadku częściowego uregulowania należności przed upływem tego terminu, korekta dotyczy podatku naliczonego przypadającego na nieuregulowaną część należności.

Natomiast w sytuacji, gdy dłużnik ureguluje należność już po dokonaniu korekty przez wierzyciela, wierzyciel ma prawo do zwiększenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym należność uregulował, o kwotę podatku, który został skorygowany. Zasada ta dotyczy również częściowego uregulowania należności. Wówczas podatek naliczony może zostać zwiększony w odniesieniu do tej części.