Kiedy można pomniejszyć kwotę wolną od potrąceń?
Ochrona wynagrodzenia za pracę przed potrąceniami polega m.in. na ustaleniu kwoty wolnej. Nie obowiązuje ona wyłącznie w przypadku dokonywania potrąceń alimentacyjnych. Zatrudnienie pracownicze nie zawsze jednak obejmuje pełny miesiąc kalendarzowy, ze względu na rozwiązanie umowy lub podjęcie pracy w trakcie miesiąca. Okoliczność ta nie wpływa na ustalenie kwoty wolnej, natomiast wymiar etatu już tak.
Wysokość kwoty wolnej
Zasady dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę określają przepisy art. 87-91 K.p. (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502). Ustanawiają one granice potrąceń i kwotę wolną. Jedynie egzekucja należności na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych nie jest ograniczona koniecznością zachowania kwoty wolnej. Na mocy art. 871 § 1 K.p. wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
- minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniach składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne,
- 75% wskazanego wynagrodzenia - przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,
- 90% wskazanego wynagrodzenia - przy potrącaniu kar pieniężnych z odpowiedzialności porządkowej.
Należy zaznaczyć, że odliczeniu podlega też składka zdrowotna, co wynika z uwzględnienia stanowiska MPiPS wyrażonego w piśmie z dnia 16 października 2007 r.
W przypadku potrąceń dokonywanych wyłącznie za pisemną zgodą pracownika, tzw. dobrowolnych, wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
- 100% minimalnego wynagrodzenia wskazanego wcześniej - przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy,
- 80% podanego wynagrodzenia - przy potrącaniu innych należności (art. 91 § 2 K.p.).
Dopuszczalność zmniejszenia
Kwoty wolne ulegają obniżeniu przy zatrudnieniu na część etatu. Jak bowiem stanowi art. 871 § 2 K.p., jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty wolne ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy (przykład 1). Natomiast przepisy Kodeksu pracy dotyczące ochrony wynagrodzenia nie przewidują zmniejszania ich wysokości z powodu nieprzepracowania pełnego miesiąca. Oznacza to, że podjęcie zatrudnienia w trakcie miesiąca, a także jego zakończenie przed upływem pełnego miesiąca nie jest okolicznością wpływającą na obniżenie kwoty wolnej (przykład 2).
W sprawie tej wypowiedział się Departament Prawny Głównego Inspektoratu Pracy w piśmie znak: GPP-306-4560-457/08/PE. Uznał w nim, że przy potrącaniu należności z wynagrodzenia pracownika art. 871 § 2 K.p. przewiduje jedynie mechanizm pomniejszania kwot wolnych od potrąceń proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracowników. Jest to jedyna przesłanka dopuszczająca zmniejszenie tych kwot.
| przy zastosowaniu podstawowych kosztów i kwoty zmniejszającej podatek | przy zastosowaniu podstawowych kosztów i bez stosowania kwoty zmniejszającej podatek | przy zastosowaniu podwyższonych kosztów i kwoty zmniejszającej podatek | przy zastosowaniu podwyższonych kosztów i bez stosowania kwoty zmniejszającej podatek |
|
100% wynagrodzenia minimalnego po odliczeniach składkowo-podatkowych |
|||
|
1.286,16 zł |
1.239,16 zł |
1.291,16 zł |
1.244,16 zł |
|
Przykład 1 Pracownik został zatrudniony z dniem 19 stycznia 2015 r. na pół etatu. Świadczy on pracę od poniedziałku do piątku po 4 godziny na dobę. Jego stałe miesięczne wynagrodzenie wynosi 900 zł. Pracownika obowiązują podstawowe koszty uzyskania przychodów (111,25 zł) oraz upoważnił pracodawcę do stosowania kwoty zmniejszającej zaliczkę na podatek dochodowy (46,33 zł). Pracownik przystąpił do kasy zapomogowo-pożyczkowej w firmie i upoważnił pisemnie pracodawcę do potrącenia z wynagrodzenia składki w wysokości 40 zł. Pracownika obowiązuje kwota wolna proporcjonalnie zmniejszona do 1/2 etatu, która w przypadku potrącenia składki na rzecz kasy zapomogowo-pożyczkowej wynosi 80% minimalnego wynagrodzenia po odliczeniach składkowo-podatkowych, tutaj 540,86 zł. Za styczeń 2015 r. pracownik otrzymał 450 zł: 900 zł : 80 godz. = 11,25 zł, 900 zł - (11,25 zł × 40 godz.) = 450 zł, a po odliczeniach składkowo-podatkowych 384,77 zł, tj. 450 zł - (61,70 zł + 3,53 zł). Potrącenie składki na rzecz kasy zapomogowo-pożyczkowej w styczniu br. nie było możliwe ze względu na naruszenie kwoty wolnej, tj. 384,77 zł < 540,86 zł.
Pracownik zatrudniony na pełny etat (od poniedziałku do piątku) z dniem 14 lutego 2015 r. rozwiązuje stosunek pracy. Jego wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości 3.560 zł jest zajęte na poczet należności niealimentacyjnych. Ma on prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów (111,25 zł) oraz złożył pracodawcy oświadczenie PIT-2 uprawniające do stosowania kwoty zmniejszającej zaliczkę na podatek (46,33 zł). Pracownika obowiązuje kwota wolna w wysokości 100% minimalnego wynagrodzenia po odliczeniach składkowo-podatkowych, która wynosi 1.286,16 zł. Wynagrodzenie pracownika za luty 2015 r. wyniesie 1.780 zł: 3.560 zł : 160 godz. = 22,25 zł, 3.560 zł - (22,25 zł × 80 godz.) = 1.780 zł, a po odliczeniach składkowo-podatkowych 1.306,72 zł, tj. 1.780 zł - (244,04 zł + 138,24 zł + 91 zł). Wielkość potrącenia mogłaby wynieść 653,36 zł, tj. 1/2 × 1.306,72 zł, jednak pełne potrącenie spowodowałoby naruszenie kwoty wolnej, tj. 1.306,72 zł - 653,36 zł = 653,36 zł; 653,36 zł < 1.286,16 zł. Pracodawca może więc potrącić jedynie 20,56 zł, tj. 1.306,72 zł - 1.286,16 zł. |
autor: Ewa Madejek
Gazeta Podatkowa nr 12 (1157) z dnia 2015-02-09