Koszty zastępstwa procesowego w przegranym sporze pracowniczym nie pomniejszą przychodu

Sprawa dotyczyła zakładów prowadzących działalność włókienniczą. Profil prowadzonej działalności skutkował częstym występowanie wypadków przy pracy, w których poszkodowanymi byli pracownicy zakładów. Korzystając ze swych uprawnień, pracownicy występowali z roszczeniami o zapłatę odszkodowań. Pracodawca nie decydował się jednak od razu na zapłatę, oczekując na wszczęcie przez poszkodowanego pracownika postępowania sądowego.

Dopiero po przeprowadzeniu postępowania procesowego bądź zawarciu ugody następowała wypłata odszkodowania. W toku procesu, pracownik korzystał z pomocy profesjonalnego pełnomocnika procesowego. Po zakończeniu procesu, prócz wypłaty odszkodowania pracodawca zobowiązany był do pokrycia kosztów zastępstwa procesowego w sprawie. To właśnie tych kosztów dotyczył spór w przedmiotowej sprawie.

Pracodawca wskazywał, iż koszty zastępstwa procesowego, do których poniesienia zobowiązany został w wyniku przegranej sprawy, ściśle związane są z wypłacanym na rzecz pracownika odszkodowanie. Samo odszkodowanie zaś, co pozostawało bezsprzeczne, stanowi koszt uzyskania przychodów. W związku z tym również kwota kosztów zastępstwa prawnego, ściśle związana z wypłatą kosztowego odszkodowania, powinna pomniejszyć przychody pracodawcy.

Z taką argumentacją nie zgodził się organ podatkowy. Wskazał on na brak związku zwracanych kosztów zastępstwa z przychodami przedsiębiorstwa, co powoduje brak spełnienia podstawowej przesłanki pozwalającej na uznanie danego typu wydatku za koszt uzyskania przychodów.

Od niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia pracodawca złożył skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Wojewódzki sąd podzielił jednak w pełni zdanie organu. Sąd podkreślił, iż uznanie odszkodowania za koszt podatkowy nie oznacza automatycznie, iż również przegrane w związku z dochodzeniem go koszty procesu również mogą pomniejszyć przychód podlegający opodatkowaniu. Sprawa w wyniku złożonej skargi kasacyjnej trafiła ostatecznie przed oblicze Naczelnego Sądu Administracyjnego.

W wydanym w dniu 13 stycznia 2016 r. wyroku NSA oddalił skargę kasacyjną pracodawcy, podzielając stanowisko zarówno organu, jak i WSA. W ustnym uzasadnieniu wyroku sąd podkreślił, iż przedmiot działalności pracodawcy - włókiennictwo - powoduje, iż wydatki związane ze zwrotem kosztów zastępstwa procesowego nie mogą pomniejszyć przychodu. Inaczej zdaniem sądu prezentowałaby się sytuacja, w której spółka prowadziłaby działalność w zakresie obsługi prawnej.

Zagadnienie możliwości zaliczenia w poczet kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych ze zwracanymi kosztami zastępstwa procesowego rodzi istotne wątpliwości w orzecznictwie organów podatkowych. Nie sposób przy tym wyartykułować jakichkolwiek zasad ogólnych, którymi można kierować się przy ustalaniu kosztowości tego rodzaju wydatku. Analiza orzeczeń organów i sądów wskazuje, iż każdy przypadek powinien być analizowany indywidualnie, zwłaszcza przez pryzmat celowości prowadzenia w danym przypadku sporu sądowego czy też prawdopodobieństwa, iż osiągnięty zostanie cel postępowania. Prowadzenie procesu celowego, mającego na celu zabezpieczenie źródła przychodów bądź też jego zachowanie, bez wątpienia pozwala na skonstruowanie argumentacji, iż będziemy mieć w takim przypadku do czynienia z wydatkiem stanowiącym koszt podatkowy. Pozytywne rozstrzygnięcie może w takim przypadku zależeć od argumentacji zaprezentowanej przez podatnika w danej sprawie.

Justyna Zając-Wysocka, Mateusz Kozieł

Departament Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie

^{Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.}