Nie zawsze choroba zwalnia przedsiębiorcę ze składek ZUS
Osoba prowadząca działalność gospodarczą opłaca z tego tytułu za siebie do ZUS składki na ubezpieczenia społeczne i składkę na ubezpieczenie zdrowotne (lub tylko zdrowotną). Zdarza się, że przedsiębiorca przez część miesiąca kalendarzowego (lub cały miesiąc) przebywa na zwolnieniu lekarskim z powodu choroby. Zasadniczo może wtedy proporcjonalnie pomniejszyć podstawę wymiaru niektórych składek ubezpieczeniowych. Nie w każdym jednak przypadku ma do tego prawo.
Sytuacje umożliwiające dokonanie proporcjonalnego zmniejszenia najniższej obowiązującej przedsiębiorcę podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne określone zostały w art. 18 ust. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Z brzmienia tego przepisu wynika, że za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym oraz rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie. Dzieli się ją wówczas przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnoży przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu.
Ponadto zasadę proporcjonalnego zmniejszenia podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia stosuje się również w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku, o czym stanowi art. 18 ust. 10 tej ustawy. Reguła ta ma także zastosowanie do składki na FP, o ile przedsiębiorca opłaca składkę na ten Fundusz.
Możliwość zmniejszenia podstawy wymiaru składek, o której wyżej mowa, odnosi się wyłącznie do składek na ubezpieczenia społeczne. Nie ma natomiast zastosowania do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Wynika to stąd, iż składka ta jest miesięczna i niepodzielna (art. 79 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych). Podstawa jej wymiaru nie podlega więc proporcjonalnemu pomniejszeniu o dni choroby. Zatem niezależnie od tego, czy przedsiębiorca spełnia warunki do przyznania zasiłku, czy nie - składkę na ubezpieczenie zdrowotne za okres choroby zobowiązany jest opłacić w pełnej obowiązującej go wysokości.
Prowadzę działalność gospodarczą, z tytułu której opłacam obowiązkowe składki społeczne i zdrowotną. Czy w razie zachorowania będę mogła pomniejszyć podstawę wymiaru składek społecznych o dni choroby?
NIE. Czytelniczka nie będzie mogła skorzystać z takiego prawa z uwagi na fakt, iż nie przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.
Zasadniczym warunkiem uzyskania prawa do zasiłku chorobowego jest powstanie niezdolności do pracy m.in. w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Jest tak niezależnie od charakteru tego ubezpieczenia, tj. obowiązkowego czy dobrowolnego.
Jak wynika z treści pytania, Czytelniczka nie przystąpiła (nie zgłosiła się) do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Wobec tego w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą nie uzyska prawa do zasiłku z tego tytułu. Oznacza to, że nawet wtedy, gdy zachoruje i nie będzie z tego powodu przez określony czas mogła prowadzić działalności gospodarczej (w związku z przedłożonym na tę okoliczność zaświadczeniem lekarskim), to zobowiązana będzie za ten okres z firmy opłacić składki na ubezpieczenia społeczne w pełnej obowiązującej ją wysokości. Nie będzie przysługiwało jej bowiem prawo do proporcjonalnego pomniejszenia podstawy ich wymiaru o dni niezdolności do pracy.
Zwracam jednocześnie uwagę, że gdy niezdolność do pracy Czytelniczki spowodowana będzie wypadkiem przy pracy i będzie przysługiwać jej z tego tytułu świadczenie z ubezpieczenia wypadkowego, wówczas będzie miała prawo do pomniejszenia najniższej podstawy wymiaru składek społecznych z działalności gospodarczej.
Od kilku lat prowadzę działalność gospodarczą i opłacam z tego tytułu wszystkie składki ZUS. Przez cały maj br. przebywałam na zwolnieniu lekarskim z powodu choroby i przedłożyłam w organie rentowym ZUS ZLA. Okazało się, że składki za kwiecień 2015 r. opłaciłam po terminie i nie otrzymam zasiłku chorobowego. Czy za maj br. mam zapłacić pełny ZUS? Nadmieniam, iż w czasie choroby nie prowadziłam działalności.
W omawianym przypadku Czytelniczka za maj 2015 r. ma obowiązek opłacić wszystkie składki ZUS od pełnej obowiązującej ją podstawy ich wymiaru. Fakt nieprowadzenia w czasie choroby działalności jest tu bez znaczenia.
Prawo do zasiłku chorobowego ma bowiem taki przedsiębiorca, który podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu i spełnia warunki do przyznania zasiłku. Wtedy może proporcjonalnie zmniejszyć obowiązującą go minimalną podstawę wymiaru składek społecznych.
Z pytania wynika, że Czytelniczka nie spełnia warunków do przyznania zasiłku chorobowego z powodu ustania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Nastąpiło to z racji nieterminowej opłaty składek ZUS za kwiecień 2015 r. Nie może więc dokonać proporcjonalnego pomniejszenia podstawy wymiaru składek społecznych o dni tej niezdolności.
Dodać należy, że Czytelniczka może wystąpić do ZUS z wnioskiem o przywrócenie terminu do opłacenia składki chorobowej. Gdy organ rentowy rozpatrzy jej prośbę pozytywnie - zachowa ona wówczas ciągłość podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu i prawo do świadczeń z niego przysługujących, a tym samym możliwość pomniejszenia podstawy wymiaru składek społecznych (i ewentualnie na FP).
Samo przebywanie na zwolnieniu lekarskim (bez prawa do wypłaty zasiłku z tego tytułu) nie zwalnia przedsiębiorcy z obowiązku opłaty składek za czas choroby.
Z tytułu zatrudnienia na etacie uzyskuję miesięcznie wynagrodzenie w kwocie wyższej od minimalnej płacy. Dodatkowo prowadzę działalność gospodarczą i opłacam z racji jej wykonywania tylko składkę zdrowotną. W maju br. przez dwa tygodnie byłam niezdolna do pracy z powodu choroby i przebywałam na zwolnieniu lekarskim. Moje wynagrodzenie ze stosunku pracy zostało odpowiednio pomniejszone. Czy za okres choroby mogę też pomniejszyć podstawę wymiaru składki zdrowotnej z firmy, skoro w tym czasie jej nie prowadziłam?
NIE. Czytelniczka z działalności gospodarczej nie może pomniejszyć podstawy wymiaru składki zdrowotnej o dni, w których była niezdolna do jej wykonywania z powodu choroby.
Przedsiębiorca opłaca składkę zdrowotną od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku. W 2015 r. najniższą obowiązującą go podstawą jej wymiaru jest 3.104,57 zł (tj. 4.139,42 zł × 75%). Wyliczona od tej podstawy wymiaru składka zdrowotna w wysokości 9% wynosi 279,41 zł. W takiej co najmniej wysokości za każdy miesiąc kalendarzowy przedsiębiorca ma obowiązek ją opłacać z tytułu prowadzonej firmy.
Z obowiązku jej opłacenia nie zwalnia go to, że przebywał na zwolnieniu lekarskim z powodu choroby (niezależnie od ilości dni tej absencji). Tym samym przebywanie na ZUS ZLA nie uprawnia przedsiębiorcy do zmniejszenia podstawy jej wymiaru.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121)
Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 581)
autor: Aneta Dąbrowska
Gazeta Podatkowa nr 45 (1190) z dnia 2015-06-03