Opodatkowanie świadczeń związanych z kształceniem

Mówiąc stypendia, zazwyczaj mamy na myśli przyznawane uczniom i studentom. Dla stypendiów otrzymywanych przez tę grupę odbiorców ustawodawca przewidział zwolnienie od podatku dochodowego w art. 21 ust. 1 pkt 40b ustawy o pdof. Przepis ten wskazuje, że aby można było je zastosować, ich wysokość i zasady udzielania muszą wynikać z uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego. Z tego samego zwolnienia mogą również korzystać stypendia dla uczniów i studentów przyznane przez organizacje, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego, na podstawie regulaminów zatwierdzonych przez organy statutowe udostępnianych do publicznej wiadomości za pomocą internetu, środków masowego przekazu lub wykładanych (wywieszanych) dla zainteresowanych w pomieszczeniach ogólnie dostępnych. Stypendia te są wolne od podatku do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 3.800 zł. Nadwyżkę ponad ten limit stypendysta powinien wykazać i opodatkować w rocznym zeznaniu podatkowym.

Co istotne, możliwość zastosowania omawianego zwolnienia nie jest uzależniona od tego, czy uczeń lub student osiągnął w roku podatkowym inne dochody podlegające opodatkowaniu. Ponieważ omawiany przepis nie precyzuje również rodzaju stypendiów, jakie mieszczą się w ramach przewidzianego w nim zwolnienia, to o ile zasady ich ustalania zostały określone we wskazany wcześniej sposób, mogą one mieć charakter zarówno stypendiów socjalnych, jak i motywacyjnych, w tym np. za wyniki w nauce lub osiągnięcia sportowe, czy też za aktywność społeczną i środowiskową.

W art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy o pdof ustawodawca przewidział również zwolnienie od podatku dla stypendiów:

• otrzymywanych na podstawie przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki,
  
• doktoranckie otrzymywane na podstawie przepisów - Prawo o szkolnictwie wyższym,
  
• innych naukowych i za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Poza omówionymi stypendiami zwolnieniem od podatku dochodowego zostały w ustawie o pdof objęte inne formy świadczenia pomocy materialnej dla uczniów, studentów, uczestników studiów doktoranckich i osób biorących udział w innych formach kształcenia. Opodatkowaniu nie podlegają bowiem również świadczenia, które:

• pochodzą z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz ze środków własnych szkół i uczelni,
  
• są przyznawane na podstawie przepisów o systemie oświaty oraz Prawa o szkolnictwie wyższym (art. 21 ust. 1 pkt 40 ustawy o pdof).

Przedmiotowe zwolnienie stosuje się jedynie wówczas, gdy wymogi ustawowe dotyczące świadczenia są spełnione łącznie (przykład). Brak którejkolwiek z przesłanek warunkujących zastosowanie wspomnianego zwolnienia powoduje, że świadczenie otrzymane przez osobę uczącą się nie może korzystać ze zwolnienia od podatku.

Niektóre stypendia osób uczących się korzystają z jeszcze innego zwolnienia podatkowego, a mianowicie określonego w art. 21 ust. 1 pkt 137 ustawy o pdof. Chodzi tu o stypendia wypłacane w ramach różnych priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, który stanowi program finansowany z udziałem środków europejskich.

Wszelkie inne stypendia niespełniające żadnego z zaprezentowanych kryteriów podlegają opodatkowaniu. Dotyczy to m.in. tzw. stypendiów fundowanych, wypłacanych przez różne firmy i instytucje na podstawie zawartej ze studentem umowy, w której w zamian za otrzymywane w okresie studiów stypendium zobowiązuje się on po ich ukończeniu do przepracowania w firmie fundatora określonego okresu.

Osobami dokształcającymi się są często osoby pozostające w zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę. Mogą one uzyskiwać od pracodawcy pomoc w postaci sfinansowania kosztów kształcenia. Również takie świadczenie, w warunkach określonych w art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy o pdof, korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego. Z przepisu tego wynika, że świadczenia przyznane zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych (z wyjątkiem wynagrodzenia otrzymywanego za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy oraz za czas urlopu szkoleniowego) są wolne od podatku. Odrębnymi przepisami, o których mowa, są art. 103¹-103⁵ Kodeksu pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.). Wynika z nich m.in., że pracownikowi, który podnosi kwalifikacje zawodowe z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą, pracodawca może przyznać dodatkowe świadczenia, w szczególności pokryć opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie. Są one dla pracownika nieopodatkowanym przychodem ze stosunku pracy.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.)

autor: Agata Cieśla
Gazeta Podatkowa nr 69 (1319) z dnia 2016-08-29

GOFIN podpowiada