Prawo krajowe czy unijne?
Z chwilą wejścia Polski do UE przyjęty został dorobek prawny Wspólnoty Europejskiej, co spowodowało również zmianę kontekstu stosowania krajowych przepisów dotyczących podatku VAT. O ile przed wejściem do UE krajowy prawodawca miał w zasadzie pełną swobodę określania przepisów podatkowych (ograniczoną jedynie Konstytucją), to po wejściu do UE swoboda ta została bardzo poważnie ograniczona.
Przepisy dotyczące podatku VAT są w UE w dużym stopniu zharmonizowane. Przepisy krajowe wszystkich państw członkowskich muszą być zgodne z zasadami określonymi w dyrektywach dotyczących podatku VAT. Zgodnie z art. 249 TWE "Dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków".
Niestety polskie regulacje w zakresie podatku VAT często odbiegają od rozwiązań unijnych. Powstaje wówczas pytanie, którym przepisom przyznać prymat: polskim czy wspólnotowym?
Organy podatkowe kurczowo trzymają się regulacji krajowych. Jednak krytykują to ostro sądy administracyjne. W ostatnio czasie pojawiła się już kilka istotnych orzeczeń w tym zakresie. Podobnie stanowisko spotykamy w orzecznictwie ETS . Na przykład z orzeczenia z 11.7.2002 r. w sprawie C-62/00 można wyprowadzić następujące konkluzje: "zobowiązaniem Państw Członkowskich na gruncie dyrektywy jest osiągnięcie rezultatu, do jakiego zmierza dyrektywa, a ich obowiązek przyjęcia wszelkich stosownych środków, ogólnych bądź szczególnych, dla zapewnienia realizacji tego zobowiązania, wynikający z art. 5 Traktatu WE (obecnie art. 10 TWE), jest wiążący dla wszystkich organów Państw Członkowskich, włącznie z sądami w zakresie ich jurysdykcji (patrz, m.in., sprawa C-168/95 Arcaro [1996] Zb. Orz. str. I-4705, pkt 41). Wynika z tego, że stosując prawo krajowe, sąd krajowy jest zobowiązany dokonywać wykładni tego prawa, tak dalece jak to możliwe, w świetle brzmienia i celu dyrektywy, aby osiągnąć cel dyrektywy, a w ten sposób wypełnić trzeci ustęp art. 189 Traktatu o WE (obecnie trzeci ustęp art. 249 TWE) .
W przypadku niezgodności przepisów krajowych z przepisami dyrektyw (głównie VI Dyrektywy) podatnik może oczywiście stosować przepisy krajowe. Organy państwa (m.in. skarbowe czy sądy) nie mogą powoływać się na niezgodność przepisów krajowych z przepisami wspólnotowymi w celu ograniczenia praw podatnika. Przykładowo, mimo że zakres zwolnień przy świadczeniu usług finansowych w przepisach krajowych jest szerszy, niż wynikałoby to z VI Dyrektywy, podatnicy mogą oczywiście stosować zwolnienia w zakresie określonym w przepisach krajowych. Jeśli jednak przepisy wspólnotowe są dla podatnika bardziej korzystne niż niezgodne z nimi przepisy krajowe, podatnik ma kilka możliwości:
1) może zastosować przepisy dyrektyw bezpośrednio, z pominięciem niezgodnych z przepisami wspólnotowymi przepisów krajowych (jeśli przepisy dyrektyw bezwzględnie obowiązują oraz są wystarczająco precyzyjne);
2) w sytuacji gdy na podstawie niezgodnych z przepisami wspólnotowymi przepisów krajowych pobrany (wpłacony) został podatek, podlega on zwrotowi w trybie zwrotu nadpłaty;
3) jeśli wskutek stosowania niezgodnych z prawem wspólnotowym przepisów krajowych podatnik doznał szkody, może on dochodzić odszkodowania od państwa".
W zakresie orzecznictwa sądów polskich warto przedstawić wyrok WSA w Warszawie z dnia 17 sierpnia 2007 r., sygn akt: III SA/Wa 1039/07. Teza wyroku brzmi: "wobec braku implementacji dyrektywy unijnej do polskiego porządku prawnego podatnik może powoływać się na zwolnienie z podatku wynikające z samej dyrektywy". Prezentowane orzeczenie zostało wydane w stanie faktycznym, w którym spółka świadczyła usługi związane z wdrażaniem oprogramowania komputerowego dla agencji mającej siedzibę w Brukseli nie będącej zarejestrowanym podatnikiem VAT. Usługi te były wykonywane w kraju siedziby agencji. Spór dotyczył twierdzenia spółki, iż ma ona prawo do wystawiania faktur bez naliczania VAT na podstawie tylko przepisów unijnych. Zdaniem spółki miała ona prawo do traktowania przedmiotowych usług jako pozostających poza zakresem VAT, z zachowaniem prawa do odliczania podatku naliczonego związanego z tymi transakcjami nawet w czasie, gdy dyrektywa nie była wdrożona do polskiego systemu prawnego.
Orzeczenie to z pewnością pomoże wielu podatnikom, zwłaszcza tym, którzy występują do MF o wydanie interpretacji podatkowych. Podatnicy broniąc swojego stanowiska mogą powoływać się na przepisy unijne w sytuacji, gdy przepisy krajowe regulują daną kwestię odmiennie albo w ogóle milczą na dany temat.
