Problem spółdzielni rzemieślniczych
Spółdzielni rzemieślniczych jest w Polsce ok. 200 i coraz częściej ich ubywa. O możliwości ich zawiązywania wspomina zaledwie jeden przepis ustawy o rzemiośle. W prawie spółdzielczym nie zostały nawet wyodrębnione. Cały dział jest im poświęcony natomiast w prezydenckim projekcie ustawy o spółdzielniach, nad którym trwają obecnie prace w sejmowej komisji nadzwyczajnej. Już teraz jednak wiadomo, że przed rozwiązaniem Sejmu posłowie nie zdążą tej ustawy uchwalić.
Liczba rzemieślniczych spółdzielni zaczęła się zmniejszać w latach dziewięćdziesiątych, gdy w ich miejsce tworzono spółki kapitałowe, a wielu rzemieślników planowało zostać przedsiębiorcami i prowadzić indywidualnie duże firmy. W istniejących jeszcze spółdzielniach w dużych miastach zrzeszają się rzemieślnicy prowadzący działalność w tej samej branży, natomiast w małych ośrodkach to kryterium branżowości nie jest przestrzegane.
Ustawa o rzemiośle z 22 marca 1989 r. w sposób niezwykle oszczędny określa zadania spółdzielni rzemieślniczych i stwierdza jedynie, że powinny organizować działalność usługową i wytwórczą rzemiosła, udzielać pomocy członkom w wykonywaniu ich zadań oraz prowadzić własną działalność gospodarczą i społeczno-wychowawczą.
Znacznie szerszy zakres zadań przyznano spółdzielniom rzemieślniczym w prezydenckim projekcie ustawy o spółdzielniach.
Zaproponowano w nim, aby były powoływane w celu świadczenia pomocy i organizowania współdziałania członków w zakresie działalności wytwórczej i usługowej, zaopatrywania w maszyny, surowce i materiały, organizowania zbytu towarów i usług oraz wspierania postępu technicznego. Mogłyby również prowadzić inną działalność gospodarczą w interesie swoich członków.
Dodatkowo jeszcze projektowane przepisy upoważniają spółdzielnie do reprezentowania ich członków w obrocie gospodarczym, zwłaszcza do zawierania umów w imieniu członków i reprezentowania ich przy czynnościach prawnych, w postępowaniu ofertowym, w negocjacjach, na przetargach, aukcjach, wystawach i pokazach.
W projekcie zaproponowano, aby członkami spółdzielni mogli być wyłącznie rzemieślnicy, i odwołano się do definicji rzemieślnika i rzemiosła z ustawy o rzemiośle. Do spółdzielni należałyby więc osoby mające na przykład dyplom mistrza, świadectwo czeladnicze albo tytuł robotnika wykwalifikowanego w zawodzie odpowiadającym danemu rodzajowi rzemiosła. Jej członkami nie mogłyby być osoby prowadzące działalność handlową, gastronomiczną, transportową, wytwórczą i usługową artystów plastyków i fotografików, a także świadczące usługi hotelarskie, lecznicze oraz wykonywane przez wolne zawody - ponieważ według ustawy z 1989 r. nie są one rzemieślnikami.
Zakres działalności spółdzielni rzemieślniczych określony w prezydenckim projekcie ustawy o spółdzielniach byłby więc nie tylko znacznie szerszy, lecz również bardziej przystosowany do wymogów współczesnego obrotu gospodarczego. Należy więc jedynie żałować, że w tej kadencji Sejmu prawdopodobnie ustawa o spółdzielniach nie zostanie uchwalona.
Malgorzata Piasecka-Sobkiewcz
OPINIA
Jerzy Bartnik, prezes Związku Rzemiosła Polskiego
W obecnej sytuacji gospodarczej przed spółdzielniami rzemieślniczymi pojawiły się duże możliwości rozwoju. W krajach Unii Europejskiej powszechnie uważa się, że działalność korporacyjna stwarza szanse małym i średnim firmom. Dla przedsiębiorcy bardziej korzystne jest prowadzenie małej firmy w korporacji niż samodzielnie. Niektóre polskie spółdzielnie rzemieślnicze dysponują sporym majątkiem, muszą się więc tylko dobrze zorganizować, aby swoim członkom zapewnić bezpieczne uczestnictwo w obrocie gospodarczym - poprzez zabezpieczenie prawne umów, kontraktów, uczestniczenie w przetargach publicznych, a także obsługę podatkową i dobrą organizację pracy.
