Wakacje na koszt pracodawcy

Również świadczenie urlopowe wydatnie pomaga w realizacji pracowniczego wypoczynku. Dzisiaj o różnicach między świadczeniem z ZFŚS a świadczeniem urlopowym oraz o kryterium przyznawania świadczeń socjalnych.

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych obowiązkowo (z zastrzeżeniami określonymi ustawowo) tworzą pracodawcy zatrudniający na dzień 1 stycznia danego roku kalendarzowego co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Tworzenie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych jest również obligatoryjne, bez względu na stan zatrudnienia, dla pracodawcy należącego do państwowej lub samorządowej sfery budżetowej. Pozostali pracodawcy mogą, lecz nie muszą tworzyć Funduszu.

Jeżeli w zakładzie pracy występuje zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, pracodawca jest zobowiązany wydać stosowny regulamin. Ustala się w nim warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych ze środków Funduszu, z uwzględnieniem kryterium socjalnego oraz zasad przeznaczania jego środków na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej. Regulamin podlega uzgodnieniom z zakładową organizacją związkową, a jeżeli nie występuje u pracodawcy - z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów.

Świadczenie urlopowe

Zdarza się, że pracownicy mylą dofinansowanie do wypoczynku ze środków ZFŚS ze świadczeniem urlopowym. W potocznym odbiorze świadczenie z Funduszu przeznaczone na wakacyjny wyjazd (tzw. wczasy pod gruszą) i świadczenie urlopowe bywają rozumiane jako to samo świadczenie. Tymczasem są to świadczenia o odmiennym charakterze i finansowane z różnych źródeł. Środki finansowe wypłacane z kasy Funduszu na urlopowy wyjazd pracownika są przyznawane zgodnie z zapisami regulaminu Funduszu. Samo przyznanie dofinansowania, mimo że oparte na przepisach ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.) oraz na postanowieniach regulaminu, ma charakter uznaniowy. Inaczej przedstawia się sprawa ze świadczeniem urlopowym. Wprawdzie regulacje go dotyczące znajdują się w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, jednak nie jest to świadczenie finansowane ze środków Funduszu.

UWAGA!

Świadczenie urlopowe, w przeciwieństwie do świadczeń przyznawanych w ramach ZFŚS, ma charakter roszczeniowy. Oznacza to, że pracownik może się go domagać, jeżeli spełnił określone ustawą warunki jego przyznania.

Do warunków tych należy wykorzystanie przez pracownika urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych w danym roku kalendarzowym (w co wchodzą dni wolne przypadające w trakcie urlopowego wypoczynku). Świadczenie urlopowe wypłacane jest tylko raz w roku, najpóźniej w ostatnim dniu poprzedzającym rozpoczęcie urlopu. Dofinansowanie z Funduszu - może być przyznawane więcej niż raz w roku, nie ma tu też ustawowego ograniczenia co do minimalnej ilości dni wykorzystywanego urlopu. Tak więc świadczenie urlopowe, a -gruszowe - z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych to nie to samo, choć niewątpliwie cel tych świadczeń jest zbieżny.

Najważniejsze jest kryterium socjalne

Przyznanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z Funduszu są uzależnione od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby, uprawnionej (art. 8 ust. 1 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych). Podkreślmy, ustawa o ZFŚS wyznacza tylko jedno kryterium na jakim następuje przyznanie świadczeń z Funduszu - jest to kryterium socjalne. Ulega ono konkretyzacji w treści regulaminu Funduszu, nie może być jednak w tym regulaminie pominięte czy też naruszone przez konkretne jego zapisy. Przedstawmy tę kwestię na przykładzie pytania Czytelnika.

Czy prawidłowe jest postanowienie regulaminu ZFŚS, które uzależnia przyznanie pomocy socjalnej od przepracowania w zakładzie co najmniej 1 roku?

Taki zapis jest nieprawidłowy. Staż zakładowy nie stanowi kryterium socjalnego, stąd nie powinien mieć wpływu na prawo do świadczeń. Osobami uprawnionymi do korzystania z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych są pracownicy i ich rodziny, emeryci i renciści - byli pracownicy i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyznał w regulaminie ZFŚS prawo do korzystania ze świadczeń. Przepisy ustawy o zakładowym funduszu (...) nie uzależniają uprawnienia do korzystania z Funduszu od stażu zakładowego pracownika. Stąd przyjęcie stażu pracy jako kryterium przyznania świadczeń z ZFŚS jest niedopuszczalne.

Żeby prawidłowo zastosować kryterium socjalne pracodawca musi mieć dane o sytuacji materialno-życiowej osób uprawnionych. Dlatego też częstą praktyką jest wymaganie od pracowników oświadczeń o dochodzie nie tylko samego pracownika, lecz również jego najbliższej rodziny. Zdarza się, iż budzi to kontrowersje wśród pracowników - obrazuje to poniższe pytanie.

Czy pracodawca może żądać oświadczenia o wysokości dochodu mojej żony i wysokości świadczeń rodzinnych na dziecko, w celu przyznania mi dofinansowania z Funduszu?

Tak. W myśl zasady zawartej w art. 8 ust. 1 ustawy o zakładowym funduszu (...), przyznanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z Funduszu jest uzależniona od sytuacji finansowo-bytowej osoby uprawnionej. Uprawnia to pracodawcę do uzyskania informacji o dochodach całego gospodarstwa domowego uprawnionego. Powyższe potwierdza Sąd Najwyższy, który w uzasadnieniu do wyroku z dnia 8 maja 2002 r. (sygn. akt I PKN 267/01) stwierdził, iż stosownie do art. 8 ust. 1 tej ustawy, przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z Funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu. W tym ostatnim przepisie jest więc zawarta zasada przyznawania ulgowych usług i świadczeń oraz dopłat z Funduszu według kryteriów o charakterze wyłącznie socjalnym, tj. uzależnionych co do zasady i wysokości od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu. Z tego zaś punktu widzenia nie może być obojętne to, czy i jakie dochody osiąga pracownik poza zakładem pracy, w którym ubiega się o świadczenie, oraz jaka jest sytuacja życiowa wszystkich członków jego rodziny, z którymi prowadzi wspólne gospodarstwo domowe.

autor: Agata Barczewska