Wpływ nieterminowej wpłaty składek na ubezpieczenie chorobowe
Ubezpieczenie chorobowe dla niektórych ubezpieczonych ma charakter dobrowolny. Do grona takich osób należą m.in. osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność. Podleganie temu ubezpieczeniu uprawnia je do otrzymania świadczeń z niego przysługujących (m.in. zasiłku z tytułu choroby).
Zgłoszenie w ZUS
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność zgłasza się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, tak jak do wszystkich pozostałych obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, na formularzu ZUS ZUA. Wypełnia w nim pole 05 w bloku VIII. "Dane o dobrowolnych ubezpieczeniach społecznych". Natomiast w polu 06. tego bloku wpisuje datę, od której chce zostać objęta tym ubezpieczeniem. Pozostałe bloki tego druku wypełnia na ogólnie obowiązujących zasadach.
Druk ZUS ZUA dostępny jest w serwisie www.druki.gofin.pl, w dziale Składki ZUS.
Opłacanie składki
Składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorca opłaca na tym samym dokumencie płatniczym, na którym reguluje należne składki na wszystkie pozostałe ubezpieczenia społeczne (tj. emerytalną, rentowe i wypadkową). Jeżeli więc z jakiegoś powodu składki na ubezpieczenia społeczne zostaną przez niego opłacone po obowiązującym go terminie płatności, wtedy ZUS wyłączy go z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Nastąpi to od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie, z zastrzeżeniem, że jeżeli za część miesiąca został pobrany zasiłek - ubezpieczenie to ustaje od dnia następującego po dniu, za który zasiłek ten przysługiwał. Tak stanowi art. 14 ust. 2 oraz ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z podanej wyżej przyczyny oznacza, że po wyłączeniu przedsiębiorcy z niego nie będzie on miał w przyszłości prawa do świadczeń, np. w związku z chorobą.
Ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy ustaje m.in. wtedy, gdy nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie.
Co istotne, nieterminowe opłacenie przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne powoduje ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego nie tylko wobec jego osoby. Jeśli bowiem przedsiębiorca zgłosił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego osobę współpracującą (z racji świadczonej przez nią pomocy w jego firmie), to dokonana przez niego nieterminowa wpłata składek społecznych sprawia również ustanie tego ubezpieczenia w stosunku do takiej osoby. Fakt braku wpływu osoby współpracującej na terminową opłatę składek społecznych (są one naliczane i opłacane w całości z własnych środków przez przedsiębiorcę) nie ma tu żadnego znaczenia.
Nieopłacenie w terminie składki
Wyjaśnić należy, że w sformułowaniu "nieopłacenie w terminie składki" zawierają się trzy przypadki, tj.:
1) nieopłacenie w terminie składki w ogóle za dany miesiąc,
2) opłacenie składki w niepełnej wysokości oraz
3) opłacenie składki z przekroczeniem terminu.
Tak też uznał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 4 września 2012r., sygn. akt III AUa 409/12.
Wobec tego o ustaniu dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego m.in. przedsiębiorcy mówi się nie tylko wtedy, gdy opłacił on składki społeczne w pełnej wysokości, ale po obowiązującym go terminie płatności. Z sytuacją taką mamy do czynienia także wtedy, gdy składki na wskazane ubezpieczenia wprawdzie zostały przez niego opłacone w terminie, lecz m.in. w zaniżonej wysokości, a następnie zostały później uregulowane.
Prawo do świadczeń
Nie zawsze wyłączenie przedsiębiorcy z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (z powodu zapłaty składek społecznych po terminie) zamyka jego prawo do świadczeń z niego przysługujących. Przedsiębiorca może zachować ciągłość tego ubezpieczenia (swojego, jak i współpracownika). Aby tak było, powinien zwrócić się z wnioskiem do ZUS o wyrażenie zgody na opłacenie składki chorobowej po terminie. Po wyrażeniu przez ten organ zgody zostaje też zachowane prawo do świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. Organ rentowy posiada bowiem kompetencje w zakresie wyrażenia zgody na opłacenie składki m.in. chorobowej po terminie, czyli uznania, że mimo nieopłacenia jej w terminie, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie ustało. Wniosek w tej sprawie składa się w jednostce terenowej ZUS właściwej ze względu na adres siedziby płatnika składek. Należy w nim podać powód opóźnienia w zapłacie należnych składek. Przy czym każdą tego typu sprawę ZUS rozpatruje indywidualnie. Bierze wtedy pod uwagę przyczynę nieterminowego opłacenia składek.
Co prawda ustawodawca określił, iż ZUS może w uzasadnionych przypadkach - na wniosek ubezpieczonego - wyrazić zgodę na opłacenie składki m.in. chorobowej po terminie. Jednak nie wyjaśnił jednoznacznie, o jakie sytuacje chodzi. Nie oznacza to przyznania tej instytucji niczym nieskrępowanego uznania w uwzględnieniu lub nieuwzględnieniu wniosku o wyrażenie zgody. Przyznana kompetencja powinna być bowiem wykonywana według sprawdzalnych, sprawiedliwych kryteriów.
|
"(...) dobrowolne ubezpieczenie chorobowe zależy od wniosku o przystąpienie do niego i od uiszczenia należnej składki. (...) Określenie przez ustawodawcę składki należnej nie jest przypadkowe. Odnoszący się bowiem do składki przymiotnik oznacza, że chodzi o należną składkę, czyli zapłaconą przez przedsiębiorcę do ZUS w całości, a nie jedynie w części. Jeśli natomiast była ona uregulowana w mniejszej niż »należna« wysokości, to dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustało z mocy ustawy". Wyrok SN z dnia 18 kwietnia 2012 r., sygn. akt II UK 188/11 |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.)
autor: Aneta Dąbrowska
Gazeta Podatkowa nr 75 (1220) z dnia 2015-09-17