Wpływ zmiany stopnia niepełnosprawności na urlop dodatkowy
Pracownicy niepełnosprawni, aby mogli korzystać z dodatkowych uprawnień w czasie stosunku pracy, muszą legitymować się orzeczeniem o zakwalifikowaniu do jednego z trzech stopni niepełnosprawności. Orzeczenia takie nie zawsze mają charakter bezterminowy, mogą też być wydane na określony czas. Ponadto stopień niepełnosprawności może ulec zmianie z wyższego na niższy i odwrotnie. Obniżenie stopnia niepełnosprawności do lekkiego wpływa na prawo do urlopu dodatkowego.
Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych ustala trzy stopnie niepełnosprawności:
- znaczny,
- umiarkowany,
- lekki.
Od posiadanego przez pracownika stopnia niepełnosprawności zależą jego normy czasu pracy, a także prawo do urlopu dodatkowego. Jak wynika z art. 19 ustawy o rehabilitacji, pracownikowi o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.
Prawo do tego urlopu nie przysługuje, jeżeli wymienieni pracownicy uprawnieni są do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów. Jeśli wymiar urlopu dodatkowego przysługującego na podstawie odrębnych przepisów jest niższy niż 10 dni roboczych, zamiast tego urlopu pracownik ma prawo do urlopu dodatkowego z tytułu niepełnosprawności.
Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego pracownik niepełnosprawny nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia go do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Za dzień zaliczenia do stopnia niepełnosprawności należy uznać dzień posiedzenia zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, czyli dzień wydania orzeczenia (por. pismo Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych z dnia 8 lipca 2011 r., znak: BON-I-076-17-2-LK/2011).
Pracownik niepełnosprawny w stopniu znacznym lub umiarkowanym nabywa prawo do pierwszego urlopu dodatkowego z dołu, po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia go do jednego z tych stopni niepełnosprawności. Przysługuje on w pełnym wymiarze.
Przepisy ustawy o rehabilitacji zawodowej nie regulują jednak kwestii nabywania prawa do kolejnego urlopu dodatkowego. Z tego względu, na mocy art. 66 ustawy o rehabilitacji, stosuje się przepisy Kodeksu pracy. Zatem prawo do kolejnego urlopu dodatkowego pracownik niepełnosprawny nabywa w następnym roku po nabyciu prawa do pierwszego urlopu dodatkowego (tak jak kolejny urlop wypoczynkowy). Jeżeli pracownik pozostaje w zatrudnieniu 1 stycznia, to w tym dniu nabywa prawo do kolejnego urlopu dodatkowego.
Obniżenie wymiaru nabytego już urlopu dodatkowego (tak jak kodeksowego) jest możliwe w przypadku nawiązania lub rozwiązania stosunku pracy w trakcie roku. Stosuje się wtedy przepis art. 1551 K.p. Ponadto regulacje kodeksowe dotyczące urlopu wypoczynkowego przewidują jego obniżenie po co najmniej 1-miesięcznej nieobecności pracownika, który powrócił do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej 1 miesiąc okresie:
- urlopu bezpłatnego,
- urlopu wychowawczego,
- odbywania zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych, służby przygotowawczej, okresowej służby wojskowej, terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie, przeszkolenia wojskowego albo ćwiczeń wojskowych,
- tymczasowego aresztowania,
- odbywania kary pozbawienia wolności,
- nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.
Przepis ten nie wymienia zmiany statusu niepełnosprawnego na skutek utraty wymaganego stopnia niepełnosprawności w roku kalendarzowym.
Zatem utrata w ciągu roku kalendarzowego stopnia niepełnosprawności uprawniającego do urlopu dodatkowego nie wpływa na wymiar już nabytego urlopu dodatkowego. Pracownik zachowuje do niego prawo w pełnym wymiarze 10 dni. Nie nabędzie jednak prawa do urlopu dodatkowego w kolejnym roku kalendarzowym po roku, w którym utraci status osoby niepełnosprawnej lub zostanie zaliczony do lekkiego stopnia niepełnosprawności (przykład).
|
Przykład Pełnoetatowemu pracownikowi zatrudnionemu u pracodawcy od kilku lat z dniem 14 lutego 2017 r. wygasło orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, na podstawie którego miał prawo do urlopu dodatkowego w wymiarze 10 dni. Od 20 marca 2017 r. legitymuje się nowym orzeczeniem, ale już o lekkim stopniu niepełnosprawności, na okres 5 lat. W bieżącym roku wykorzystał 5 dni urlopu dodatkowego. Pracownik nabył prawo do urlopu dodatkowego na poczet 2017 r. w dniu 1 stycznia br. Zmiana w trakcie roku kalendarzowego stopnia niepełnosprawności z umiarkowanego na lekki nie pozbawiła pracownika urlopu dodatkowego za ten rok. Ma do niego prawo w pełnym wymiarze. Zmiana orzeczenia będzie jednak skutkowała brakiem prawa do urlopu dodatkowego w 2018 r. |
Stanowisko w jej sprawie prezentuje Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych na stronie internetowej www.niepelnosprawni.gov.pl. Wynika z niego, że: "(...) Jeżeli osoba zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności utraci status osoby niepełnosprawnej lub zostanie zaliczona do lekkiego stopnia niepełnosprawności, nie traci prawa do urlopów, do których nabyła prawo przed utratą tego statusu lub zmianą stopnia niepełnosprawności na lekki (zarówno zaległych, jak i bieżących). W takim wypadku brakuje podstaw do zastosowania zasady urlopu w wymiarze proporcjonalnym. Utrata bądź zmiana stopnia niepełnosprawności powoduje utratę prawa do kolejnego dodatkowego urlopu wypoczynkowego".
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 2046 ze zm.)
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.)
autor: Ewa Madejek
Gazeta Podatkowa nr 29 (1383) z dnia 2017-04-10