Wydatki na sąd kosztem

Do niedawna Ministerstwo Finansów twierdziło, że koszty procesu, zarówno poniesione przez samego dłużnika, jak i zwrócone wierzycielowi w wyniku zasądzenia ich przez sąd, nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Uznawano, że nie są one związane z osiągnięciem przychodów (pismo MF nr PO 3/722-459/95).

W konsekwencji organy podatkowe nadal różnicują sytuację podatnika w zależności od tego czy jest wierzycielem, czy dłużnikiem w konkretnym sporze. Dłużnicy stoją na znacznie gorszej pozycji. Tymczasem w ocenie ekspertów podatkowych taki podział jest nieuzasadniony. Wskazują oni, że stanowiskiem wyrażonym w tym piśmie pozbawiono dłużników prawa do zaliczania wydatków związanych z postępowaniem sądowym do kosztów uzyskania przychodu, nie uwzględniając indywidualnych aspektów każdej sprawy.

Sądy uznają za koszty

Odmienne od ministerstwa zdanie w tym zakresie prezentują również sądy. W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 3 lipca 2003 r. (sygn. akt I SA/Wr 709/02) zostało stwierdzone, że koszty poniesione przez dłużnika w związku z obroną przed roszczeniami wierzyciela mogą być zaliczone jako wydatki poniesione w celu uzys-kania przychodu, zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.). Zdaniem sądu, działania podatnika miały na celu wykazanie, że wykonał on należycie zobowiązanie, co z kolei ma wpływ na wysokość przychodów. W przypadku biernego zachowania się dłużnika w trakcie postępowania, jego przychody byłyby znacznie niższe.

Także Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 14 maja 2004 r. (sygn. akt I SA/Wr 1252/02) stwierdził, że zasada wyrażona w piśmie MF, pozbawiająca w sposób arbitralny dłużnika możliwości zaliczania kosztów procesu do kosztów uzyskania przychodu, nie może być traktowana jak klauzula generalna. Każdą zaś sytuację należy oceniać indywidualnie.

Zmiana stanowiska

Jak poinformowała nas Magdalena Kobos, rzecznik prasowy Izby Skarbowej w Krakowie, należy odróżnić sytuacje, w których dłużnik podejmuje działania mające na celu obronę przed ewentualnym zmniejszeniem przychodu lub zwiększeniem straty. Wówczas wydatki te stanowią koszt uzyskania przychodu w momencie zapłaty. Podobnego zdania jest dyrektor Izby Skarbowej w Rzeszowie (por. decyzja z 13 lipca 2006 r. nr IS. IX/1-415/61/06). Jednak część organów podatkowych nadal wydaje postanowienia i decyzje zgodne z dotychczasowym stanowiskiem MF (por. decyzja Drugiego Śląskiego Urzędu Skarbowego w Bielsku-Białej z 18 kwietnia 2006 r., nr PDP/423-19/06/26112).

W związku z tym Gazeta Prawna zadała ministerstwu pytanie: czy - dążąc do zapewnienia jednolitego stosowania prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej - nie byłoby wskazane przedstawienie interpretacji uwzględniającej aktualne orzecznictwo sądów administracyjnych w tym zakresie?

Ministerstwo odpowiada

Resort finansów w odpowiedzi z 9 października 2006 r. (nr MB8/341/2006) stwierdził, że wspomniane wcześniejsze pismo nie stanowi urzędowej wykładni prawa. Nie powinno być zatem traktowane jak klauzula generalna.

W ocenie ministerstwa, każdy przypadek trzeba rozpatrywać indywidualnie, w oparciu o konkretne okoliczności faktyczne. Jak przyznaje ministerstwo, nie można założyć, że w każdej sytuacji koszty procesu będą podlegały, lub też nie, zaliczeniu do kosztów podatkowych. Jeśli ponoszone koszty procesu spełniać będą przesłanki ustawowe, dla zaliczenia ich do kosztów podatkowych nie będzie wówczas przeszkód dla takiej ich podatkowej kwalifikacji. Resort finansów uznał ponadto, że z uwagi na indywidualny charakter konkretnych spraw brak jest podstaw do ewentualnego wydania wiążącej wykładni prawa.

Jeśli wydatki sądowe poniesiono w celu uzyskania przychodów, są one kosztem

Zgadzamy się z Ministerstwem Finansów. Wypada jedynie mieć nadzieję, że również pracownicy urzędów i izb skarbowych dojdą do podobnych wniosków i przestaną korzystać z nieaktualnego już - jak się okazuje - wcześniejszego stanowiska MF.

---

OPINIE

Elżbieta Koper
Kancelaria Hogan & Hartson

Zarówno wierzyciel, jak i dłużnik powinien mieć możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu wydatków związanych z kosztami procesu, jeżeli zostały poniesione w celu uzyskania przychodu podatkowego. Każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie, tak jak to podkreślały sądy administracyjne w orzeczeniach wydawanych w podobnych sprawach. Dłużnik wdając się w spór z wierzycielem pragnie ograniczyć swoje wydatki kosztem majątku prowadzonego przedsiębiorstwa. Jeżeli spór dotyczy wydatków, które mogą być zaliczone do kosztów podatkowych, to ewentualna wygrana przez dłużnika spowoduje zmniejszenie tych kosztów. Moim zdaniem koszty procesu dotyczące zobowiązania dłużnika należy potraktować jak dodatkowe wydatki związane z pokrywaniem tego zobowiązania.

Daniel Zarzycki
Kancelaria Grynhoff, Woźny i Wspólnicy

Automatyczne uznawanie kosztów postępowania sądowego ponoszonych przez dłużnika za wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów w sytuacji, kiedy wydatki te nie zostały wyłączone z kategorii kosztów należy - moim zdaniem - uznać za niezgodne z obowiązującymi przepisami podatkowymi. W praktyce przyjmuje się, że kosztem uzyskania przychodów są wszelkie racjonalnie uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością, których celem jest osiągnięcie przychodów, jak również zabezpieczenie i zachowanie źródła przychodów. Należałoby więc analizować i oceniać, czy działanie dłużnika miało przeciwdziałać uszczupleniu przychodów lub czy było nakierowane na zmniejszenie strat, mogących powstać w wyniku uznania niesłusznych zdaniem dłużnika roszczeń wierzyciela.

Edyta Wereszczyńska