Wysokości kar zbiorowych

Próba nowelizacji dotyczy ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz. U. Nr 197, poz. 1661). Zmiana ma na celu znaczne ograniczenie represyjności ustawy, która przez wszystkie środowiska pracodawców i przedsiębiorców uznana została za regulację niesprawiedliwą i podważającą pewność prowadzenia działalności gospodarczej. Zmiany mają również na celu usunięcie wątpliwości interpretacyjnych niektórych przepisów, jakie pojawiły się w trakcie ich dotychczasowego obowiązywania.

W zaproponowanej zmianie art. 7 obniżono dotychczas obowiązujące wysokości kar, które nakładane są na podmioty zbiorowe. Ma to na celu urealnienie wysokości środka karnego, tak, aby wysokość kary odpowiadała realiom gospodarczym, bowiem zgodnie z przepisami Konstytucji RP kary mają być skuteczne, proporcjonalne i zniechęcające, a nie irracjonalne i powodujące upadłość przedsiębiorstw. Należy uwypuklić fakt, że zbyt wysoki poziom zagrożenia karnego był od początku powszechnie krytykowany. Zgodnie z projektowanymi zmianami wobec podmiotu zbiorowego można byłoby wymierzyć karę pieniężną w wysokości od 1.000 do 5.000.000 zł. Jednocześnie dla zachowania proporcjonalności kar pieniężnych w stosunku do możliwości finansowych podmiotu zbiorowego, w projekcie przyjęto, że kara pieniężna nie mogłaby być wyższa niż 3% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego. Zaproponowana zmiana tego przepisu jest spowodowana faktem, iż obecnie obowiązująca górna granica zagrożenia karnego nie znajduje żadnego uzasadnienia zarówno ze względu na realia gospodarcze, poczucie sprawiedliwości społecznej, jak również normy prawa międzynarodowego.

Zmiany art. 9 polegają na uchyleniu pkt 5, co ma na celu złagodzenie dodatkowych kar przewidzianych w tym przepisie, a przede wszystkim uchylenie martwego w praktyce przepisu, który określa w tym punkcie zakaz prowadzenia określonej działalności podstawowej lub ubocznej. Zakaz ten z pewnością prowadzić będzie do zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej i upadłości przedsiębiorstw. Zgodnie natomiast z brzmieniem obecnie obowiązującego ust. 3 tego artykułu zakaz prowadzenia określonej działalności podstawowej lub ubocznej, nie może zostać orzeczony przez sąd, jeżeli jego orzeczenie mogłoby doprowadzić do upadłości albo likwidacji podmiotu zbiorowego lub zwolnień, o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Oczywistym jest, że zarówno zakaz prowadzenia działalności gospodarczej jak i ubocznej przez dany podmiot zbiorowy w konsekwencji doprowadzi do opisanych powyżej skutków w postaci upadku firmy lub zwolnień pracowników. Dlatego też zakaz ten jest praktycznie martwym przepisem i z tych też powodów należy go uchylić. Zmiany brzmienia art. 9 ust. 2 i uchylenia ust. 3 są konsekwencją zmian w ust.1 tego artykułu.

Zmiany dotyczące art. 24 polegają na przekazaniu orzekania w postępowaniu prowadzonym przeciwko podmiotowi zbiorowemu z sądu rejonowego do sądu okręgowego jako sądu pierwszej instancji. W opinii autorów projektu sądy rejonowe mają zbyt małe doświadczenie do orzekania w sprawach odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. W konsekwencji zmiany tego przepisu koniecznym jest uchylenie art. 25 ustawy, który stanowi o możliwości przekazania sprawy do rozpoznania z sądu rejonowego do sądu okręgowego.

Kolejna z zaproponowanych zmian dotyczy art. 40. Ma ona na celu umożliwienie stronom wnoszenie kasacji od wyroków w sprawach odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, bowiem obecnie obowiązująca regulacja ? zgodnie, z którą tylko Prokurator Generalny i Rzecznik Praw Obywatelskich mają do tego prawo, jest powszechnie krytykowana jako niesprawiedliwa. Zmiana art. 40 ma na celu dostosowanie przepisu do zasad polskiego postępowania karnego, a w szczególności wynikającego z art. 520 kodeksu prawa karnego uprawnienia do wniesienia kasacji przez strony postępowania karnego, w tym wypadku przez podmiot zbiorowy.

Reasumując, można stwierdzić, iż projekt nowelizacji ustawy ma wpływ na funkcjonowanie sądów i prokuratur - przede wszystkim z uwagi na zmianę właściwości sądów orzekających w postępowaniu prowadzonym przeciwko podmiotowi zbiorowemu ? z sądu rejonowego do sądu okręgowego jako sądu pierwszej instancji. Jednakże, należy podkreślić, iż zmiana właściwości sądów, które orzekają o tych sprawach nie spowoduje konieczności zmian organizacyjnych w sądach.