Zarządzanie należnościami

Co interesujące, popularność faktoringu w naszym kraju nie maleje.

Według danych opublikowanych przez Polski Związek Faktorów, wartość wykupionych wierzytelności firm zrzeszonych w tymże związku (skupiającym największe instytucje tego sektora) wyniosła w pierwszym półroczu 2007 r. 7 mln 808 tys. zł co daje wzrost obrotów o 23 proc. (6 mln 372 tys. zł) w stosunku do tego samego okresu w 2006 r.

Wzrostowy trend rynku wskazuje na utrzymujące się na wysokim poziomie zapotrzebowanie na usługi faktoringowe. Ową tendencję potwierdzają nasze doświadczenia. Przedsiębiorcy, z którymi się kontaktujemy na co dzień, coraz chętniej korzystają z usług faktoringowych, jako alternatywnego do kredytu obrotowego źródła finansowania bieżącej działalności gospodarczej.

Czym jest faktoring?

Jeśli chodzi o konstrukcję prawną, to instytucja faktoringu może łączyć w sobie elementy cesji wierzytelności, zlecenia, umowy o dzieło oraz pożyczki, jak również umowy gwarancji czy też umowy ubezpieczeniowej. To zależy od konkretnej sytuacji oraz potrzeb stron umowy faktoringu.

Umowa ta w świetle polskich przepisów prawa jest umową nienazwaną, co oznacza, że może być zawarta zgodnie z zasadą swobody zawierania umów. Według art. 353 Kodeksu Cywilnego, w takiej sytuacji strony zawierają umowę wedle uznania byleby jej treść nie była sprzeczna z przepisami kodeksu. W świetle art. 5 ustawy Prawo Bankowe (Dz. U. z 21 listopada 1997 r. z późn. zm.), faktoring nie jest także czynnością bankową.

W swojej istocie faktoring jest formą krótkoterminowego finansowania transakcji handlowych. W transakcji faktoringu uczestniczą zawsze trzy strony:

l faktor - firma faktoringowa lub bank,

l faktorant - przedsiębiorstwo, któremu przysługują wierzytelności od kontrahentów, wynikające z obrotu gospodarczego z nimi

l dłużnik - kontrahent firmy przedstawiającej należności do wykupu.

Faktor i faktorant są stronami czynnie uczestniczącymi w transakcji, podczas gdy dłużnik jest stroną bierną. Realizacja umowy faktoringu polega na nabyciu od faktoranta krótkoterminowej pieniężnej wierzytelności handlowej przed terminem jej płatności, z potrąceniem opłaty na rzecz faktora.

Ewentualna windykacja należności występuje w faktoringu z regresem, w przypadku którego faktor nie ponosi pełnej odpowiedzialności za wypłacalność dłużnika. Gdy dłużnik będzie się spóźniał z zapłatą faktury przez okres dłuższy niż ten określony w umowie faktoringu, wówczas faktor wstrzyma finansowanie faktur tego dłużnika, a wierzytelność wróci do faktoranta.

W przypadku faktoringu bez regresu zwanego również faktoringiem pełnym cesja wierzytelności dokonana na faktora jest ostateczna, tzn. jeśli dłużnik nie będzie w stanie spłacić zadłużenia, faktor nie będzie miał prawa regresu wobec zbywcy takiej wierzytelności.

Faktorant, który chce wcześniej otrzymać należności od odbiorcy, sprzedaje wierzytelności faktorowi za co otrzymuje zaliczkę w wysokości średnio 80 proc. ich wartości. Pozostała część zwracana jest zwykle po zapłaceniu wierzytelności przez dłużnika. Firma za usługę faktoringową zwykle płaci marżę w wysokości 3 proc. wartości należności.

Rola faktoringu w zarządzaniu płynnością

Podstawową korzyścią, jaką daje przedsiębiorstwom faktoring, jest wcześniejszy wpływ środków pieniężnych z tytułu przysługujących wierzytelności. Środki te mogą być z kolei przeznaczone na szybsze regulowanie zobowiązań co może przynieść firmie dodatkowe korzyści w formie upustów cenowych. Jednak usługa faktoringu nie ogranicza się jedynie do wcześniejszego wpływu należności i ewentualnego odblokowywania zatorów płatniczych w firmie.

Zgodnie z Konwencją Faktoringową podpisaną w Ottawie w 1988 r., faktoring oznacza usługę, która powinna spełniać przynajmniej dwa z czterech następujących zadań:

l finansowanie,

l przejęcie ryzyka wypłacalności odbiorcy,

l prowadzenie kont rozliczeniowych,

l inkaso należności.

Tak rozumiana usługa faktoringu jest ważnym narzędziem zarządzania należnościami w firmie. W momencie, gdy takie czynności jak bieżąca kontrola sald należności i opóźnień w uiszczaniu opłat przez odbiorców oraz ewentualna windykacja przechodzą na faktora, przedsiębiorstwo może skoncentrować się na swojej bieżącej działalności. Odciążona zostaje administracja firmy - zaoszczędzony czas może być poświęcony na obsługę bieżących procesów gospodarczych w firmie. To automatycznie przekłada się na obniżenie kosztów administracyjnych.

Warunki korzystania z faktoringu

Faktoring jest usługą kierowaną zarówno do dużych firm, jak również sektora małych i średnich przedsiębiorstw przy czym w Polsce wciąż korzystają z niego głównie większe firmy.

W przypadku faktoringu oferowanego przez banki, wielokrotnie należy spełniać warunku minimalnej wielkości obrotów w ogóle lub obrotów z przedsiębiorstwem, którego wierzytelności wobec naszej firmy chcemy przedstawić do wykupu. Firmy faktoringowe wywodzące się spośród firm windykacyjnych i zajmujących się skupem wierzytelności są bardziej elastyczne i umożliwiają również finansowanie wierzytelności uważanych za nietypowe dla faktoringu.

Należności, które mogą stać się przedmiotem umowy faktoringowej mogą być należnościami zarówno krajowymi, jak również zagranicznymi. Należy jednak pamiętać, że faktoring nie jest narzędziem służącym do ściągania należności przeterminowanych lub zagrożonych.

Należności te muszą spełniać następujące warunki:

l wierzytelności związane z obrotem gospodarczym,

l tylko wierzytelności pieniężne,

l krótkoterminowe z terminem płatności, który nie przekracza 180 dni,

l bezsporne,

l istniejące lub przyszłe,

l krajowe lub zagraniczne,

l bez ograniczeń zbywalności - nie istnieje w stosunku do nich zakaz cesji,

l nieobciążone prawami na rzecz osób trzecich.

Faktoring nie dla wszystkich branż

Faktoring świetnie sprawdza się w firmach, w których sprzedaż charakteryzuje się dużą sezonowością, a także w firmach w początkowej fazie rozwoju kiedy zapotrzebowanie na kapitał obrotowy jest olbrzymi, zadłużenie spore, a majątek wciąż zbyt mały, aby zabezpieczyć kolejny kredyt obrotowy. W przypadku faktoringu zabezpieczeniem transakcji są same wierzytelności i kondycja finansowa dłużnika, która na bieżąco jest monitorowana przez faktora oraz ewentualnie weksel in blanco.

Najbardziej typowymi branżami dla faktoringu są branże: spożywcza, tekstylna, meblowa, kosmetyczna, elektroniczna, elektromaszynowa, chemiczna oraz farmaceutyczna. Usługa ta nie nadaje się z zasady dla firm z branży informatycznych technik przetwarzania danych, firm budowlanych oraz wszystkich innych, których produkty są indywidualnie konstruowane pod potrzeby konkretnych odbiorców, a także budowane w oparciu o niepowtarzalne w skali firmy projekty.

Na bardziej rozwiniętych rynkach usług faktoringowych, takich jak rynek amerykański, istnieją firmy faktoringowe, które specjalizują się w obsłudze konkretnych branż w tym także branży medycznej. Na polskim rynku, znajdującym się w początkowym stadium rozwoju, należy jeszcze poczekać na pojawienie się takiej specjalizacji.

Anna Rąplewicz