Zniesienie uprawnień do prowadzenia biura rachunkowego - kontrowersje

Ministerstwo Sprawiedliwości pracuje nad projektem zakładającym deregulację kolejnej grupy zawodów, wśród których znajduje się "zawód księgowego", zgłoszony przez Ministerstwo Finansów. Pod tym pojęciem należy rozumieć działalność gospodarczą w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Aktualnie działalność tę mogą wykonywać:

1) przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi, jeżeli są uprawnieni do wykonywania czynności z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych,

2) pozostali przedsiębiorcy, pod warunkiem że czynności z tego zakresu będą wykonywane przez uprawnione osoby.

Uprawnienia do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych daje m.in. certyfikat księgowy. Jego zdobycie jest możliwe po spełnieniu warunków przede wszystkim w zakresie praktyki w księgowości i wykształcenia (przy czym określone wykształcenie wyższe pozwala uzyskać go bez egzaminu, a inne, lecz co najmniej średnie, powoduje konieczność zdania egzaminu sprawdzającego kwalifikacje).

W notatce PAP, będącej na razie jedynym źródłem oficjalnych informacji na temat deregulacji zawodu księgowego, napisano, że w opinii Ministerstwa Finansów kwestie kwalifikacji nie powinny być regulowane przez państwo, lecz przez mechanizmy rynkowe. Jednocześnie wskazano, że należy promować i stymulować powstanie profesjonalnych stowarzyszeń wydających dobrowolne certyfikaty, szkolące w zakresie księgowości i promujące dobre praktyki.

Zmiana podejścia

Warto przypomnieć, że w 2008 r. Ministerstwo Finansów i obecny rząd planowali wprowadzenie do ustawy o rachunkowości zapisu, zgodnie z którym uzyskanie certyfikatu księgowego byłoby możliwe wyłącznie na drodze egzaminacyjnej. W uzasadnieniu do projektu wprowadzającego te zmiany podawano, że ma to na celu zapewnienie wysokiego profesjonalizmu osób wykonujących działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Miało to stanowić "sprawniejszy mechanizm gwarancyjny dla uczestników obrotu gospodarczego". Ostatecznie przepisy te nie weszły w życie. Zaskakujące jest jednak to, że jeszcze niedawno stanowisko Ministerstwa w sprawie regulacji zawodu księgowego było bardzo rygorystyczne.

Skutki deregulacji

Bez wątpienia na deregulacji skorzystają ci, którzy chcieli uzyskać certyfikat księgowy, a dotąd tego nie osiągnęli, bo np. nie chcieli podchodzić do kosztownego i trudnego egzaminu, a posiadają niewystarczające wykształcenie, by uzyskać go bez egzaminu. A także ci, którzy nie spełniają wymogów w zakresie praktyki w księgowości. Po wejściu w życie proponowanych zmian będą oni mogli bez przeszkód założyć działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Warunkiem będzie wykupienie polisy ubezpieczenia OC, która ma zabezpieczać klientów biura rachunkowego przed szkodami wyrządzonymi w związku z prowadzoną przez nie działalnością.

Dotychczasowe wymogi do uzyskania certyfikatu księgowego wydawały się stanowić gwarancję prawidłowego wykonywania czynności w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg. Egzamin o odpowiednim stopniu trudności dla osób nieposiadających wyższego wykształcenia, określone warunki dla magistrów, ustanowiony okres praktyki w księgowości mogły dawać klientom biura rachunkowego poczucie, że certyfikowany księgowy prowadzący ich księgi ma odpowiednią wiedzę z zakresu rachunkowości i potwierdzone doświadczenie. Proponowane zmiany zakładają, że weryfikację profesjonalizmu biura rachunkowego przeprowadzi rynek. Koszt tej weryfikacji w praktyce poniesie jednak klient. Wykupienie przez biuro ubezpieczenia OC nie daje pewności, czy kwota ubezpieczenia pokryje wyrządzone szkody w związku z niewłaściwym prowadzeniem ksiąg i rozliczeń podatkowych, a nałożone na klienta kary np. przez organy podatkowe nie spowodują upadłości jego firmy. Niejedna firma (szczególnie mała czy średnia) boleśnie odczuła skutki prowadzenia księgowości przez niekompetentne osoby i błędów popełnionych przy ustalaniu zobowiązań podatkowych. Ponadto na skutek braku profesjonalizmu biur rachunkowych ucierpieć mogą wpływy samego fiskusa.

Patrząc z punktu widzenia klientów biur rachunkowych, deregulacja zawodu może spowodować zwiększenie ilości tych biur, konkurencyjności, a co za tym idzie - spadek cen usług księgowych. Dla klientów oznacza to więc zmniejszenie kosztów, co - jak się zakłada - przyczyni się do poprawy sytuacji małych i średnich przedsiębiorstw. Spadek cen może być jednak zjawiskiem krótkotrwałym, gdyż jeśli towarzyszyć mu będzie obniżenie jakości usług, w tym ujawniane będą błędy popełniane przy prowadzeniu ksiąg, ubezpieczyciele mogą podwyższyć cenę ubezpieczenia OC za szkody wyrządzone w związku z działalnością biura, co w dłuższym okresie przełoży się na wzrost ceny usług księgowych.

Wiele dyskusji wzbudziła opinia Ministerstwa Finansów o dużej roli - po deregulacji zawodu księgowego - profesjonalnych stowarzyszeń wydających dobrowolne certyfikaty. Gotowe na to jest Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, które opracowało własny system certyfikacji zawodu księgowego, w ramach którego po odbyciu kolejnych kursów (nota bene dość kosztownych) można uzyskać następujące stopnie: księgowego (I), specjalisty ds. rachunkowości (II), głównego księgowego (III), dyplomowanego księgowego (IV). Zarówno teraz, jak i po deregulacji, przystąpienie do kursów prowadzonych przez Stowarzyszenie, zakończone uzyskaniem odpowiedniego stopnia kształcenia, jest dobrowolne. Jednak jeśli Ministerstwo sugeruje, że to certyfikaty wydawane przez stowarzyszenia będą decydowały o profesjonalizmie biura rachunkowego czy jego konkurencyjności, to zwiększy się zainteresowanie nimi.

Czy i kiedy dojdzie do deregulacji?

Jak wynika z informacji uzyskanych telefonicznie z Ministerstwa Sprawiedliwości, wciąż prowadzone są prace nad projektem ustawy deregulacyjnej. Trudno przewidzieć kiedy ukaże się ten projekt, jaka będzie jego ostateczna treść, a także kiedy przepisy w tym zakresie wejdą w życie. O poszczególnych etapach prac będziemy informować Czytelników.

autor: Dorota Przybyszewska
Gazeta Podatkowa nr 56 (888) z dnia 2012-07-12

GOFIN podpowiada