Waluty na giełdzie

Futures - transakcja terminowa, jest kontraktem na dostawę standardowej partii towaru, w określonym terminie, po cenie ustalonej w momencie jej zawarcia. Są one szeroko stosowane w przypadku tradycyjnie rozumianych towarów jak metale czy zboża, oraz dotyczą walut, obligacji, czy wartości indeksu giełdowego lub stopy procentowej. Zamiast więc podejmować ryzyko i bezczynnie czekać np. na wzrost ceny waluty amerykańskiej, już dzisiaj można zakupić kontrakt na dolary. Załóżmy, że dolar kosztuje 4 zł. Antycypując, że jego cena za trzy miesiące wzrośnie do 4,25 zł, możemy już dzisiaj zakupić potrzebne nam w przyszłości 100 tys. dolarów po 4 zł.

Bankowe prognozy

Firmy, które zdecydują się jednak na samodzielne zabezpieczenie przed ryzykiem kursowym, a nie posiadające własnych planistów i analityków, powinny korzystać z prognoz i analiz dostarczanych przez współpracujące z nimi banki. Ekonomiści każdej liczącej się instytucji finansowej mają własny dział analiz, który opierając się na wskaźnikach makroekonomicznych oraz elementach analizy technicznej, mogą z dużym prawdopodobieństwem określić kierunek, w jakim podąży dana waluta.

W ostatnim już odcinku poradnika omawiającego zabezpieczenie przed ryzykiem kursowym, zanim przejdziemy do dalszego omawiania bardzo interesującego sposobu zabezpieczeń za pomocą kontraktów terminowych futures, trzeba jeszcze raz powiedzieć o korzyściach, jakie uzyskują firmy zabezpieczające się przed ryzykiem. Wielokrotnie przedsiębiorcy narzekają na koszty zabezpieczeń kursowych. Ich zdaniem przenosi się to na ceny towarów i usług znacząco zwiększając marżę na towary. To z kolei w czasie spowolnienia gospodarczego i rosnącej konkurencji jest niedopuszczalne. Jednak trzeba pamiętać o jednym bardzo ważnym aspekcie, którego szefowie części z firm wydają się nie zauważać. Po pełnym upłynnieniu złotego zmienność cen walut jest znaczna. W związku z tym także marża, którą stosują firmy np. stosujące dla swoich towarów tzw. wsady dewizowe - czyli komponenty zakupione za waluty obce - ulega znacznym zmianom. To niewątpliwie może odstraszyć znaczną część klientów. Szczególnie w tym okresie, gdy konkurencja na rynku znacznie się zaostrza. Natomiast ceny u tych producentów, którzy stosują zabezpieczenia przed ryzykiem kursowym, są stabilne. Już tylko ten fakt powinien zachęcić do stosowania zabezpieczeń.

Zaczęło się od Chicago

W 1851 roku wprowadzone na giełdzie Chicago Board of Trade (CBOT). Prymitywne w swojej konstrukcji kontrakty forward pozwalały na ustalenie ceny przyszłych dostaw zboża i kukurydzy między kupcem a farmerem. Przeszkodą jednak było niewywiązywanie się z zawartych kontraktów przez jedną ze stron. Nie jest specjalnie trudne, aby wyjaśnić przesłanki takiego postępowania. Jeśli bowiem w momencie dostawy cena zboża znacznie wzrosła, to farmerzy nie kwapili się z dostarczeniem towaru do kontrahenta, z którym zawarli kontrakt. Woleli raczej sprzedać zboże innemu kupcowi, oferującemu wyższą cenę.

Giełda, która była pośrednikiem tych transakcji, nie miała jednak żadnych uprawnień czy narzędzi, aby wyegzekwować realizację tych kontraktów. Dlatego też, czternaście lat po wprowadzeniu forwardów, na CBOT sformalizowano handel terminowy przez wprowadzenie pierwszych kontraktów futures na produkty rolne, zastępując nimi kontrakty forward. Jeśli przeanalizować je przez pryzmat funkcjonalności, to kontrakty futures nie różnią się od kontraktów forward. Te dwa typy kontraktów obligują osobę zajmującą określoną pozycję do kupna lub sprzedaży w przyszłości określonej ilości instrumentu podstawowego (np. waluty). Eksperci wykazali, że w warunkach stałych stóp procentowych ceny kontraktów forward i futures są zbliżone, jeśli tylko mają one takie same terminy wygaśnięcia.

Tylko na giełdzie

Różnica między kontraktami forward i futures dotyczy przede wszystkim struktury instytucjonalnej rynku. Ilość i jakość towaru oraz termin i miejsce dostarczenia są standaryzowane w kontrakcie futures. W odróżnieniu od poprzednio omawianych transakcji zabezpieczających m.in. typu forward - które się zawiera za pośrednictwem banków - transakcje kontraktami futures odbywają się na giełdach. W Polsce kontrakty terminowe na waluty można kupić na Giełdzie Papierów Wartościowych i na Warszawskiej Giełdzie Towarowej. Sprzedawane są w standardowych ilościach ze standardowymi terminami wygaśnięcia. Obecnie GPW i WGT oferują kontrakty na euro i dolara. Klient - osoba fizyczna lub przedsiębiorstwo - który chciałby je kupić, dokonuje tego za pośrednictwem banku lub maklera, który jest członkiem giełdy. Jednocześnie giełda, która jest pośrednikiem wszystkich transakcji, czuwa nad wypełnianiem zobowiązań przez klientów.

Kupujący kontrakt jest zobowiązany wpłacić jedynie depozyt, który jest traktowany jako zabezpieczenie kontraktu.

Struktura zabezpieczeń jest przejrzysta:

- redukcja ryzyka niedotrzymania warunków - osiągnięto to dzięki codziennemu rozliczaniu pozycji oraz kontroli wszystkich transakcji przez izbę rozliczeniową giełdy,

- zapewnienie płynności - uzyskano to dzięki standaryzacji kontraktów,

- biura maklerskie - członkowie giełdy ze względu na to, że muszą wpłacać depozyt dla każdego kontraktu, żądają w rezultacie depozytów od swoich klientów.

Depozyt składa się z depozytu początkowego, który jest ustaloną sumą, płatną od każdego kontraktu przy zawarciu transakcji, oraz depozytu zmiennego, który pokrywa ewentualne straty z powodu zaległych kontraktów i jest obliczany każdego dnia. Jeśli pojawiają się nie odebrane zyski, izba rozliczeniowa wypłaca je z powrotem swoim członkom, którzy mogą przekazać je dalej swoim klientom, jeśli tak zostało ustalone w umowach między nimi. Każdy kontrakt futures charakteryzują trzy ważne daty. Są to:

- miesiąc dostawy,

- dzień dostawy - czyli dzień w miesiącu dostawy, w którym nastąpi rozliczenie,

- ostatni dzień obrotu - czyli ostatni dzień w miesiącu dostawy, w którym dany kontrakt może być kupowany lub sprzedawany na giełdzie; na każdej giełdzie ustalane są odpowiednie daty dla każdego spośród wielu typów kontraktów.

Kontrakty nie są zwykle rozliczane poprzez dostawę odpowiedniej waluty; większość z nich jest zamykana poprzez równoważną i przeciwną transakcję na tym samym rynku albo też zysk lub strata rozliczane są w gotówce. Jako narzędzie zabezpieczające, kontrakty futures są wykorzystywane zatem w celu ochrony kursu wymiany; rzeczywisty akt kupna lub sprzedaży waluty dokonywany jest następnie poprzez walutową transakcję spot lub transakcję terminową.

Wyważyć ryzyko

Jak już stwierdziliśmy, w przeciwieństwie do kontraktów forward kontrakty futures są bardzo rzadko używane do zakupu lub sprzedaży, a tylko l - 4 proc. z nich kończy się fizyczną dostawą towaru. Wynika to z likwidowania przez inwestora swojej pozycji przed terminem wygaśnięcia kontraktu. Świadczy to o dużej popularności kontraktów futures jako narzędzia do zarządzania ryzykiem. Takie kontrakty mogą pomóc przenieść przyszłą niekorzystną według przewidywań cenę z tych, którzy nie chcą ponieść ryzyka - zabezpieczających się - na tych, którzy są skłonni to ryzyko ponieść, czyli spekulantów.

Kontrakt może być zawarty na kupno lub sprzedaż waluty;

Sprzedaż kontraktu przyniesie zysk, jeżeli waluta osłabi się.

Kupno kontraktu futures z kolei przynosi zysk, jeżeli waluta wzmacnia się.

Kontrakt futures, w odróżnieniu od kontraktu opcyjnego, jest zobowiązaniem, które musi być rozliczone lub zamknięte w chwili wygaśnięcia.

Należy zwrócić uwagę na kilka ważnych kwestii związanych z kontraktem futures. Po pierwsze taki kontrakt można wykupić równie dobrze na giełdzie warszawskiej jak np. frankfurckiej. Mimo bowiem, że giełdy są niezależne i same wyznaczają, jakimi kontraktami i na jakich zasadach się na nich handluje, to istnieje pewien zbiór cech wspólnych dla wszystkich giełd:

Możliwość zamknięcia kontraktu w dowolnej chwili poprzez zawarcie równoważnego, przeciwnego kontraktu.

Wszystkie kontrakty są gwarantowane przez izbę rozliczeniową, prowadzoną przez członków giełdy.

Ceny są publicznie notowane i członkowie obowiązani są do złożenia depozytu zabezpieczającego na poczet wszystkich zaległych kontraktów na giełdzie.

Spekulant

Różnica między pojęciem spekulant a inwestor krótkoterminowy praktycznie nie istnieje. To pejoratywne w poprzednim systemie określenie (np. zrzucano winę na spekulantów tłumacząc, dlaczego nie ma jakiegoś towaru w sklepach - Spekulanci wykupili cały cukier) straciło już swój negatywny charakter. Określa się nim kogoś, kto jest skłonny podjąć większe niż przeciętnie ryzyko. Wykorzystują wszelkie anomalie cenowe dla zrealizowania zysku, przez co maleją różnice cen walut, towarów lub. Na takich rynkach jak rynki kontraktów futures, właśnie spekulanci odgrywają bardzo ważną rolę, zapewniają im bowiem płynność i utrzymują jednolitą tendencję notowań. Być może określenie spekulant nabrał negatywnego zabarwienia pod koniec XIX i na początku XX wieku. Na chicagowskiej giełdzie towarowej CBOT (Chicago Board of Trade) zaniżono ceny kontraktów na zboże do tak niskiego poziomu, że w dniu realizacji dostawy oburzeni tą sytuacją farmerzy przyjechali i zasypali giełdę setkami ton pszenicy.