Areszt pod specjalnym nadzorem
Zmiana prawa - Nie będzie uznaniowości przy przedłużaniu aresztów powyżej dwóch lat Zażalenie na tymczasowe aresztowanie musi zostać rozpoznane przez sąd do siedmiu dni Zatrzymanego trzeba powiadomić o prawie do skorzystania z pomocy adwokata.
Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt nowelizacji kodeksu postępowania karnego, który doprecyzowuje przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania. Projekt zakłada, że przedłużenie aresztu powyżej dwóch lat będzie możliwe już tylko na podstawie określonych przesłanek. Nie wystarczy powołanie się jedynie na istotne przeszkody, których usunięcie było niemożliwe, jak jest obecnie. Drugą ważną zmianą jest zobowiązanie sądów do rozpatrywania zażaleń na postanowienia dotyczące tymczasowego aresztowania w terminie do siedmiu dni.
Niedookreślona przesłanka
Zgodnie z obecnie obowiązującym prawem łączny okres stosowania tymczasowego aresztowania do chwili wydania pierwszego wyroku nie może przekroczyć dwóch lat. Sąd apelacyjny może jednak przedłużyć areszt tymczasowy powyżej tego okresu w przypadku zaistnienia pewnych przesłanek. Jedną z nich jest zaistnienie istotnych przeszkód, których usunięcie było niemożliwe. Eksperci od dłuższego czasu uważali, że ta przesłanka jest pojęciem niedookreślonym i należy ją usunąć z kodeksu postępowania karnego.
- Rozwiązania zawarte w projekcie są podyktowane uzasadnieniami niekorzystnych dla Polski wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu oraz orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził niekonstytucyjność przesłanki dotyczącej przedłużania aresztów ponad dwa lata i 12 miesięcy w oparciu o inne przyczyny - przypomina Marek Celej, sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie.
Po zmianie k.p.k. areszt będzie można przedłużyć wyłącznie na podstawie ściśle określonej przesłanki. Tak więc sąd apelacyjny będzie mógł wydać takie postanowienie tylko wówczas, gdy konieczność przedłużenia aresztu powstanie w związku z:
zawieszeniem postępowania karnego, czynnościami zmierzającymi do potwierdzenia tożsamości oskarżonego, przedłużającą się obserwacją psychiatryczną oskarżonego, przedłużającym się opracowywaniem opinii biegłego, wykonywaniem czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju, celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego.Prawa aresztowanego
Ważną zmianą jest także zobowiązanie sądu do rozpoznania zażalenia na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania w terminie nie późniejszym niż siedem dni. Do tej pory w kodeksie było jedynie powiedziane, że sąd rozpoznaje takie zażalenia niezwłocznie.
- Jest to bardzo ważna oraz słuszna zmiana, która przyczyni się do przyspieszenia postępowań w takich sprawach - pochwala sędzia Celej.
Projekt wprowadza także obowiązek natychmiastowego pouczenia zatrzymanego o możliwości skorzystania z pomocy adwokata.
- Jest to zmiana konieczna z uwagi na fakt, iż zatrzymany często nie ma wiedzy na temat przysługujących mu praw, w szczególności o prawie reprezentowania go już na tym etapie postępowania przez profesjonalnego pełnomocnika - tłumaczy Sławomir Różycki, sędzia z biura prasowego Ministerstwa Sprawiedliwości.
Obowiązkowe powiadomienie
Zgodnie z nowymi rozwiązaniami obrońca oskarżonego będzie musiał być zawiadamiany o terminie przesłuchania zawsze wtedy, gdy oskarżony o to wnosi. Organ procesowy nie będzie już więc mógł, zasłaniając się utrudnianiem przeprowadzenia czynności, sam decydować o tym, czy zawiadomić obrońcę czy nie.
Na sąd zostanie także nałożony obowiązek poinformowania o tymczasowym aresztowaniu przedsiębiorcy osób zarządzających przedsiębiorstwem. Sąd będzie to robił na wniosek zatrzymanego.
Obecne prawo nie określa żadnych obowiązków informacyjnych sądu w przypadku, gdy tymczasowe aresztowanie zostaje zastosowane wobec przedsiębiorcy. Tymczasem coraz częściej dochodzi do sytuacji, gdy przedsiębiorca zostaje oskarżony o popełnienie przestępstwa i zostaje tymczasowo aresztowany.
- W praktyce prowadzić to może do całkowitego paraliżu prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa z uwagi na brak osoby odpowiedzialnej za jego bieżącą działalność - tłumaczy sędzia Różycki.
90 spraw przeciwko Polsce rozpatrzył Trybunał w Strasburgu w 2007 roku
80 proc.uznano za sprzeczne z Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności
