Budżety JST w 2001 r. (wyniki wstępne)

GMINY (bez dochodów i wydatków gmin mających status miasta na prawach powiatu)

- W 2001r. dochody gmin wyniosły 37286,9 mln zł i były, w porównaniu z rokiem poprzednim, nominalnie wyższe o 7,8%, co oznacza ich realny

wzrost o 2,3 punktu proc. przy średniorocznej inflacji na poziomie 5,5%.

- Największą pozycję dochodów gmin stanowiły dochody własne ogółem . 52,1%, następnie subwencja ogólna . 36,2%, dotacje celowe .

11,7%. Utrzymujący się wysoki udział subwencji i dotacji w dochodach ogółem w dalszym ciągu wskazuje na dużą zależność finansów gmin od

budżetu centralnego.

- Udział dochodów własnych ogółem w dochodach ogółem pozostawał na podobnym poziomie jak w roku poprzednim (52,1% w 2001r. wobec

52,5% w 2000r.).

- W strukturze dochodów własnych ogółem największe udziały miały: podatek od nieruchomości . 28,5%, podatek od osób fizycznych . 26,0% i

dochody z majątku gminy . 9,2%.

- Wydatki gmin w porównaniu z rokiem poprzednim były wyższe o 6,5%. W strukturze wydatków ogółem wydatki majątkowe stanowiły jedynie

19,4% (spadek w porównaniu z 2000r. o 1,4 punktu proc.). Wydatki inwestycyjne spadły o ok. 2%, natomiast wydatki bieżące zwiększyły się o 8,5%.

W grupie wydatków bieżących znaczny udział stanowiły wydatki na wynagrodzenia . 49,8% (52,3% w 2000r.).

- Deficyt w budżetach wystąpił w 1415 gminach (w 2000r. w 1694), co stanowiło 58,4% ogólnej liczby gmin (70% w 2000r.). W porównaniu z

rokiem poprzednim, zbiorczo deficyt budżetów gmin zmniejszył się o 31,3% (w 2000r. wzrósł ponad trzykrotnie).

- Stan zadłużenia gmin w 2001r. sięgał 6248,1 mln zł, stanowiąc 16,8% ich dochodów ogółem (w 2000r. . 14,8%). Kwota zadłużenia wzrosła w

porównaniu z rokiem poprzednim o 21,7%.

POWIATY GRODZKIE (miasta na prawach powiatu)

- W 2001r. miasta na prawach powiatu osiągnęły dochody w wysokości 23667,1 mln zł, co oznacza wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim o

8,7% (o 12,3% w 2000r.).

- Dochody własne stanowiły 47,6% dochodów ogółem powiatów grodzkich, subwencja ogólna . 33,1%, dotacje celowe . 19,3%. W strukturze

dochodów własnych największy był udział we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych . 36,0% (w 2000r. . 32,5%) i z podatku od

nieruchomości . 26,4%.

- W 2001r. wydatki powiatów grodzkich wynosiły 25136,5 mln zł, co oznaczało wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim o 8,9% (o 15,6% w

2000r.).

- W strukturze wydatków ogółem wydatki majątkowe stanowiły 16,0% (w 2000r. . 17,1%) i prawie w całości były przeznaczone na inwestycje.

Wydatki bieżące stanowiły 84,0% wydatków ogółem i w dużej części przeznaczane były na wynagrodzenia . 49,7%.

- Wydatki inwestycyjne wzrosły w porównaniu z rokiem 2000 o 3,3%, a wydatki bieżące o 10,3%.

- Deficyt budżetowy wystąpił w 49 miastach (w 2000r. w 58), co oznacza, że budżety 16 miast zamknęły się nadwyżką. W porównaniu z rokiem

poprzednim, zbiorczo deficyt miast na prawach powiatu wzrósł o 11,5% (w 2000r. ponad dwukrotnie).

- Stan zadłużenia miast na prawach powiatów w 2001r. wynosił 5209,4 mln zł, stanowiąc 22,0% ich dochodów ogółem (w 2000r. . 17,3%). Kwota

zadłużenia wzrosła w porównaniu z rokiem poprzednim o 38,5% (o 58% w 2000r.).

POWIATY ZIEMSKIE

- W 2001r. powiaty ziemskie osiągnęły dochody w wysokości 14 041,1mln zł, co oznacza wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim o 11,8%.

- Dochody własne ogółem stanowiły 8,6% dochodów ogółem powiatów ziemskich, dotacje celowe . 45,1%, a subwencja ogólna . 46,3%. W

strukturze dochodów własnych powiatów największy udział miały pozostałe dochody . 71,6%.

Znacznie zmniejszyły się wpływy z podatku

dochodowego od osób fizycznych . w 2000r. stanowiły 18,1% dochodów własnych ogółem, a w roku 2001 jedynie 15,0%.

- W 2001 wydatki powiatów ziemskich wyniosły 14292,7 mln zł, co oznaczało wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim o 12,9%. Wyraźnie

wzrosły wydatki inwestycyjne . o 32,9%. Był to efekt realizowania zadań zleconych przez administrację rządową.

- W strukturze wydatków ogółem wydatki majątkowe stanowiły nadal jedynie 8,8%. Pozostałe wydatki należały do wydatków bieżących (91,2%) i

były w znacznym stopniu przeznaczane na wynagrodzenia (57,1%).

- W 2001 roku budżety powiatów ziemskich zamknęły się deficytem w kwocie 251,6 mln zł, co oznacza ponad dwukrotny wzrost w porównaniu z

rokiem poprzednim. Deficyt budżetowy wystąpił w 214 powiatach (w 2000r. w 167).

- Stan zadłużenia powiatów w roku 2001 wynosił 531,1,7 mln zł, stanowiąc 3,7% ich dochodów ogółem (w 2000r. . 3,0%). Kwota zadłużenia

wzrosła w porównaniu z rokiem poprzednim o 40,5% ( w 2000r. ponad sześciokrotnie).

WOJEWÓDZTWA SAMORZĄDOWE

- W 2001r. województwa osiągnęły dochody ogółem w wysokości 4599,5 mln zł, co oznacza wzrost w porównaniu do roku poprzedniego o

24,1%. Na taki wynik wpłynęły dochody przekazane z budżetu państwa w ramach kontraktów regionalnych

- Dochody własne województw stanowiły 13,4%, subwencja ogólna . 34,4%, a dotacje celowe . 52,2%. W strukturze dochodów własnych

województw największy był udział we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych . 75,1% (w 2000r. . 75,9%) oraz od osób prawnych .

11,2% (w 2000r. . 15,3%).

- W 2001r. wydatki ogółem województw wyniosły 4737,1 mln zł, co oznacza wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim o 25,0%.

- W strukturze wydatków ogółem wydatki majątkowe stanowiły 28%, a wydatki bieżące 72%.

- W 2001r. budżety województw zamknęły się deficytem w wysokości 137,5 mln zł (w 2000r.. 82,5 mln zł). Jedynie pięć spośród szesnastu

województw zamknęło budżety nadwyżką.

- Stan zadłużenia województw w 2001r. wynosił 277,8 mln zł, stanowiąc 6% ich dochodów ogółem (w 2000r. . 2,8%). Kwota zadłużenia wzrosła w

porównaniu z rokiem poprzednim ponad dwukrotnie (w 2000r. ponad czterokrotnie).

W roku 2001 dochody całego sektora rosły nieco szybciej aniżeli wydatki . dochody o 9,6%, wydatki o 9,2%. Oznacza to realny wzrost dochodów JST o

5,1 punktu proc. Subwencje i dotacje stanowiły nadal poważną część budżetów gmin i miast na prawach powiatu, a w powiatach ziemskich i

województwach stanowiły nawet odpowiednio 91,4% oraz 87,6% dochodów ogółem. W strukturze dochodów własnych zaznaczył się spadek udziału

podatku od osób fizycznych, natomiast wzrost wpływów z podatku od nieruchomości. Obserwuje się pogłębianie niekorzystnych tendencji w strukturze

wydatków JST, które oznaczają szybszy wzrost wydatków bieżących, w tym wynagrodzeń, aniżeli wydatków majątkowych, szczególnie inwestycyjnych.

Niepokojący jest spadek wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem gmin. W roku 2001 zmniejszyła się dynamika wzrostu deficytu budżetowego

wszystkich szczebli samorządu (zmniejszyła się liczba gmin i powiatów grodzkich z ujemnym wynikiem budżetu). Pomimo wzrostu zadłużenia całego

sektora, dynamika tego zjawiska jest także nieco mniejsza . w 2000r. wzrost o 52%, a w 2001r. o 31%. Udział zadłużenia całego sektora w dochodach

ogółem wyniósł 15,4%. Niepokojący jest wzrost zadłużenia województw (o 165%) i powiatów ziemskich (o 41%), wobec znikomej samodzielności

finansowej tych szczebli samorządu.

Coraz silniejsze powiązanie budżetów JST z koniunkturą gospodarczą powodowało w 2001r. opóźnienia w przekazywaniu środków z budżetu państwa

do samorządów, co było często przyczyną trudności w spłacie zobowiązań JST i pogłębianie się ich problemów finansowych.

* Materiał opracowała Wanda Urbańska z Zespołu ds. Analiz i Prognoz Branżowych i Regionalnych - na podstawie wstępnych danych Ministerstwa

Finansów ze sprawozdań kwartalnych wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego za rok 2001 (maj 2002).