Kazachstan: Bankowe sepuku

- Jesteśmy przekonani, że jeśli środki te zostały pozyskane od obywateli Kazachstanu, powinny tu pozostać. Bez różnicy czy w dolarach, czy w tenge - tłumaczył nałożenie ograniczeń szef banku centralnego. 5 września br. poinformował, że kazachskie banki drugiego poziomu będą miały od 1 stycznia 2015 r. zakaz przechowywania w zagranicznych funduszach środków, które pozyskały na rynku krajowym. Z tego też powodu problematyczne staje się podpisanie przez prezydenta Nazarbajewa przepisów Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej, które mówią o wolnym przepływie pieniędzy między państwami członkowskimi tego sojuszu.

Liczby nie kłamią, nawet jeśli Narodowy Bank Kazachstanu usiłuje ratować nadwątloną płynność regulacjami ograniczającymi wywóz kapitału, to - jak oceniła Fitch Ratings - te zmiany sektora nie zbawią. Chodzi tu o problem z portfelem złych długów, który stanowi aż 30 proc. wszystkich kredytów. "Mimo że proponowany fundusz rekapitalizacyjny złych kredytów z 5 mld tenge podwyższono do 150 mld tenge (około1,4 mld dolarów) i zmiany polityki inwestycyjnej przez banki, która pozwoli wykupić funduszowi złe długi związane z kredytami hipotecznymi(zdecydowana większość złych kredytów w sektorze), szanse na poprawę sytuacji banków pozostają niepewne" - twierdzi agencja. Według danych szacunkowych Fitch Ratings banki, aby zapewnić sobie redukcję złych kredytów, powinny przekazać do funduszu rekapitalizacyjnego kredyty netto w wysokości 841 mld tenge, by osiągnąć wymagane przez bank narodowy 10 proc. kredytów zagrożonych w portfelu. To trzykrotnie więcej niż planowana wielkość funduszu, więc może on tylko częściowo złagodzić problemy aktywów banków. Już dziś wiadomo, które w większym stopniu niż inne otrzymają rekapitalizację w związku z planowaną prywatyzacją sektora. Nikt bowiem nie ma wątpliwości, że na pokaźne pakiety pomocowe mogą liczyć banki, których współwłaścicielami są osoby związane z dworem Nursułtana Nazarbajewa. Ostatnio głośno jest o jego bracie Bolacie Nazarbajewie, który został akcjonariuszem RBK Banku.

Nie ulega wątpliwości, że banki w Kazachstanie mają problemy z płynnością. Choćby dlatego, że portfel depozytów w ciągu pierwszych siedmiu miesięcy br. spadł trzy razy w porównaniu z tym samym okresem 2013 r. Główną przyczyną tego stanu rzeczy jest deprecjacja tenge, która miała miejsce w lutym. Sankcje nałożone na Moskwę pośrednio uderzają w kazachski system z powodu korelacji, występuje między tymi dwiema surowcowo zależnymi gospodarkami. W dodatku do tej pory tenge naśladowało zmiany notowań rubla w stosunku do dolara. Tak się działo i w 2009 r., i w lutym 2014 r. Konfrontacja Rosji z Zachodem powoduje gwałtowną ucieczkę kapitału do tego stopnia, że Centralny Bank Rosji został zmuszony do interwencji na rynku walutowym, aby nie dopuścić do dalszej deprecjacji rubla, z którego kursem związana jest kazachska tenge, oraz do podniesienia stóp procentowych z 5,5 do 8,25 proc.

Wyższe stopy procentowe w Rosji z kolei spowodowały, że wielu kazachskich inwestorów zadłuża się w tenge, aby kupować rosyjskie obligacje. Rentowność banków w ciągu ostatnich trzech lat spada. O rozmiarze zapaści systemowej świadczyć może chociażby fakt, że w ciągu pierwszych siedmiu miesięcy 2012 i 2013 r. na każde 100 tenge wzrostu depozytów kredyty wzrastały do ponad 60 tenge, a w analogicznym okresie 2014 r. liczba ta spadła do 20 tenge.

Narodowy Bank Kazachstanu oraz rząd dążą za wszelką cenę do dedolaryzacji gospodarki, podczas gdy portfel depozytów w bankach komercyjnych składa się w 60 proc. z waluty amerykańskiej. Dlatego m.in. banki nie są w stanie uniknąć strat. Niskie zaufanie do systemu kursowego przyczyniło się do wzrostu dolaryzacji. Dedolaryzacja Kazachstanu może zostać wprowadzona pod warunkiem, że bank narodowy podejmie bardziej przekonujące działania w celu wzmocnienia tenge, jak chociażby wzrost stawek na rynku pieniężnym, aktywne uczestnictwo w rynku repo, release notes, sprzedaż skarbowych papierów wartościowych na rynku wtórnym, a także symetryczne i stopniowe poszerzenie pasma i odrzucenie dalszego wykorzystania swap'ów walutowych, jak również stopniowe przejście do celu inflacyjnego.

W systemie bankowym Kazachstanu oczekuje się zmian strukturalnych. Konsekwencją tego byłoby zakończenie redystrybucji majątku w tym sektorze (wyprzedaż akcji banków w ręce prywatne), konsolidacja usług bankowych i ograniczenie liczby małych graczy. Stworzy to sprzyjający klimat do postawania megabanków - już dziś głośno jest o fuzji Kazkommmertzbanka z BTA oraz ATP z Alliance Bankiem. A wszystko to dlatego, że megaregulator planuje wprowadzić limity depozytu, wiążąc je z wielkością kapitalizacji banków i stopniowo zwiększać wymóg minimalnego kapitału do 100 mln tenge. Faktycznie skutki tych rozporządzeń to po pierwsze zakończenie prywatyzacji sektora bankowego, która rozpoczęła się w 2009 r. Po drugie - wszystkie banki, których udziałowcami było państwo, otrzymają pieniądze z funduszu rekapitalizującego kredyty hipoteczne, co zwiększy ich konkurencyjność. Tylko że stworzenie megabanków nie rozwiąże problemów z kredytami, a jedynie go pogłębi. Standard and Poors w połowie września ostrzegał, że konsolidacja sektora bankowego w Kazachstanie spowoduje, że agencja obniży prognozę sektora ze stabilnej BBB+ w dół.

Monika Rotulska