Koniec zwolnień podatkowych?

Gminy, które uzależniają zwolnienie w podatku od nieruchomości od zatrudnienia osób mieszkających na ich terenie, łamią prawo wspólnotowe - ostrzega Komisja Europejska. Muszą się więc liczyć z tym, że regionalne izby obrachunkowe stwierdzą nieważność takich uchwał.

Zatrudnienie bez ograniczeń

Ulgi dla przedsiębiorców mają zachęcić firmy do inwestowania na terenie gminy i tworzenia nowych miejsc pracy. Zgodnie z art. 7 ust. 3 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 121, poz. 844 z późn. zm.) rady gmin mogą w drodze uchwały wprowadzać zwolnienia przedmiotowe z podatku do nieruchomości inne niż przewidziane ustawą. Według Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), nie każde zwolnienie będzie jednak zgodne z prawem. Samorząd nie może np. uzależniać ulgi od zatrudnienia osób zameldowanych na terenie danej gminy.

Robert Zenc z departamentu monitorowania pomocy publicznej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów tłumaczy, że opinia urzędu wynika wprost ze stanowiska Komisji Europejskiej.

- Wprowadzenie do uchwały takiego warunku oznaczałoby, że z pomocy samorządu nie mógłby na przykład skorzystać pracodawca, który na terenie gminy chce otworzyć zakład, ale np. zamierza zatrudnić w nim osoby niebędące mieszkańcami danej gminy - mówi Robert Zenc.

UOKiK bada programy pomocowe realizowane przez gminy na etapie projektu. Chodzi o tzw. pomoc de minimis, której wartość nie może przekroczyć w ciągu trzech lat 200 tys. euro, oraz pomoc regionalną i horyzontalną przeznaczoną m.in. na wsparcie zatrudnienia, tworzenie nowych inwestycji czy szkolenia pracowników. Urząd ostrzega gminy o możliwej niezgodności niektórych przepisów miejscowych z prawem UE.

- Nie każda gmina z niemal 2,5 tysiąca przyjmuje program pomocowy, zwalniający podmioty gospodarcze z podatku od nieruchomości - mówi Robert Zenc.

Jeśli obecnie obowiązuje jakiś gminny program pomocowy sprzeczny z zasadą swobodnego przepływu pracowników, oznacza to, że podmiot, który opracował taki program, nie zastosował się do uwag zgłaszanych przez prezesa UOKiK bądź też w ogóle, wbrew obowiązkom, nie przedłożył go do akceptacji.

RIO kontroluje uchwały

Stanisław Srodzki, przewodniczący Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych (które kontrolują finansowe uchwały gmin), mówi, że praktyka zawierania w uchwałach warunku zatrudnienia mieszkańców mogła być powszechna. Jednak skala problemu nie jest udokumentowana, ponieważ nie ma centralnej bazy tego typu spraw.

Piotr Ciszewski, członek Kolegium RIO w Lublinie, poinformował GP, że na terenie Lubelszczyzny dwie gminy przesłały Izbie do zaopiniowania uchwały zawierające kryteria niezgodne z zasadą swobodnego przepływu kapitału. Jedna została unieważniona (choć nie z powodu stanowiska KE i UOKiK, gdyż to nie było jeszcze znane). W przypadku drugiej uchwały, po wszczęciu postępowania przez Kolegium RIO, gmina sama zdecydowała się zmienić prawo miejscowe i dostosować do przepisów unijnych. Niezgodna z prawem uchwała może jednak wejść w życie. Stanie się tak tylko wtedy, gdy nie zostanie przesłana ocenie organów nadzorczych.

- Takie sytuacje zdarzają się sporadycznie - zapewnia Piotr Ciszewski.

Unieważnienie obowiązującej uchwały naraziłoby firmę korzystającą z ulgi na konieczność jej zwrotu.

Piotr Spaczyński, radca prawny z kancelarii Grynhoff, Woźny i Wspólnicy, zwraca uwagę, że uchwałę można unieważnić tylko w części naruszającej przepisy art. 39 Traktatu, czyli dotyczącej obowiązku zatrudnienia określonej liczby mieszkańców danej gminy.

- Nie skutkowałoby to obowiązkiem zwrotu równowartości uzyskanego zwolnienia podatkowego, a tym samym nie generowałoby ryzyka po stronie gminy, iż przedsiębiorca dochodziłby od gminy odszkodowania za jej niezgodne z prawem działanie - mówi ekspert.

Zwraca uwagę, że uchwały gmin niespełniające przesłanek pomocy de minimis mogą stanowić pomoc publiczną, która powinna być notyfikowana Komisji Europejskiej. Niezgłoszenie takiej uchwały do KE skutkuje jej nieważnością. W tym przypadku konsekwencją byłby obowiązek zwrotu ulgi przez podmioty, które ją otrzymały.

Nie wszystkie gminy wiedzą

Według Pawła Tomczaka, dyrektora biura Związku Gmin Wiejskich RP, problem związany z naruszeniem zasady swobodnego przepływu pracowników może wynikać z nieznajomości reguł prawa europejskiego. Co prawda, samorządy mają dostęp do aktów prawnych i obowiązek ich monitorowania, ale nie zawsze potrafią właściwie interpretować wcześniej nieznane im przepisy.

Kazimierz Gorczyca, doradca zarządu Związku Gmin Lubelszczyzny, tłumaczy, że intencje gmin są dobre. Chcą rozładować bezrobocie.

- Lepszym i zgodnym z prawem rozwiązaniem jest uzależnienie zwolnienia z podatku od wartości inwestycji, które przedsiębiorca ma zrealizować na terenie gminy - radzi Kazimierz Gorczyca.

Gminy, które podjęły niezgodne z przepisami uchwały zanim stanowisko w sprawie zajęła Komisja Europejska, powinny je jak najszybciej zmienić. Według Ministerstwa Finansów zmiana taka nie naruszy praw nabytych firm korzystających ze zwolnienia. Nie wprowadzi nowych ograniczeń, a jednie zliberalizuje warunki uzyskania zwolnienia podatkowego.

Marcin Musiał