Kwalifikacja abonamentów medycznych w świetle najnowszych wyroków WSA

Spory w tej sprawie najczęściej kończą się przed sądami administracyjnymi, które zdecydowanie częściej stają po stronie podatników. Organy podatkowe konsekwentnie zajmują w tej sprawie stanowisko negatywne - ich zdaniem w momencie zakupu abonamentu w zakresie przekraczającym pojęcie tzw. medycyny pracy po stronie pracownika powstaje przychód. Jeżeli pracodawca ponosi koszty opieki medycznej nad pracownikiem, wykraczające poza koszty obowiązkowej opieki z zakresu medycyny pracy i koszty profilaktycznej opieki niezbędnej z uwagi na warunki pracy, wówczas wartość kosztów poniesionych przez zakład pracy przypadająca na pracownika stanowi przychód ze stosunku pracy (tak np. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 6 stycznia 2009 r., sygn. IPPB2/415-1425/08-4/MG). Sądy są w tej sprawie podzielone, ale zapadające w 2009 r. najnowsze wyroki WSA w sprawach abonamentów są coraz częściej korzystne dla podatników. Problem w sposób pośredni dotyka także jednostki świadczące usługi medyczne objęte abonamentem, bowiem stają one przed koniecznością takiego ukształtowania umowy z pracodawcą nabywającym abonament, aby zminimalizować ryzyko jego sporu z organami podatkowymi.

W obecnej sytuacji podstawowym sposobem minimalizacji tego ryzyka jest uzyskanie interpretacji indywidualnej Ministra Finansów (zapewne negatywnej) oraz poddanie jej ocenie przez WSA (prawdopodobnie pozytywnej). Przykładowo w wyroku WSA w Warszawie z 20 stycznia 2009 r. (sygn. akt III SA/Wa 1916/08) sąd dokonał oceny konsekwencji zakupu przez pracodawcę dla określonej grupy pracowników abonamentów na usługi medyczne. Pracodawca uiścił opłatę ryczałtową niezależnie od tego, czy pracownicy skorzystali z usług. WSA potwierdził, że oznacza to, iż świadczenia medyczne, jako usługa, zostały postawione do dyspozycji pracowników. Organy podatkowe nie ustaliły jednak, czy dany pracownik z usługi medycznej rzeczywiście skorzystał i w jakim zakresie. Sąd zauważył, że skoro nie jest wykluczone, że nie każdy pracownik skorzysta ze świadczenia, to nieuprawnione jest ustalanie przychodu pracowników poprzez podzielenie wartości abonamentu przez liczbę pracowników objętych abonamentem w celu ustalenia przychodu każdego pracownika.

Według organów podatkowych, opodatkowaniu podlega prawo do skorzystania ze świadczeń medycznych, bez względu na to, czy pracownik z tego świadczenia skorzystał. W ocenie WSA stanowisko takie jest nieuprawnione w świetle postanowień art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przepis ten bezwzględnie warunkuje możliwość uznania za przychód wartości nieodpłatnego świadczenia z faktycznym otrzymaniem tego świadczenia. W przypadku świadczeń nieodpłatnych opodatkowaniu może podlegać tylko przychód rzeczywiście otrzymany, a nie możliwy do otrzymania (wartość otrzymanego świadczenia, a nie możliwość skorzystania ze świadczenia). Identyczne stanowisko zajęły także WSA w Białymstoku w wyroku z dnia 17 lutego 2009 r. (sygn. akt SA/Bk 1/0), jak również wyrok WSA w Poznaniu z 2 lutego 2009 r. (sygn. akt I SA/Po 1423/08). Wyroki te stanowią kontynuację linii orzeczniczej zapoczątkowanej jeszcze w 2008 r. W wyroku WSA w Warszawie z 20 sierpnia 2008 r. (sygn. akt III SA/Wa 625/08), sąd uznał, że w przypadku, gdy wartości świadczeń medycznych nie można przyporządkować do świadczeń uzyskiwanych przez konkretnego pracownika, brak jest podstaw do ustalenia dla konkretnego pracownika kwoty przychodu uzyskanego z tytułu finansowania przez pracodawcę kosztów usług medycznych.

Dotyczy to takich przypadków nabycia prawa do usług medycznych, kiedy opłata jest wnoszona ryczałtowo za wszystkich pracowników - bez względu na to, czy pracownik z usług korzystał, czy też nie. Nie sposób bowiem stwierdzić, czy pracownik rzeczywiście otrzymał owo świadczenie i jaka jest jego wartość. Zaś w wyroku WSA z 11 września 2008 r. w Warszawie (sygn. akt III SA/Wa 475/08), sąd odrzucił pogląd organów podatkowych, że opodatkowaniu podlega prawo do skorzystania ze świadczeń medycznych bez względu na to, czy pracownik z tego świadczenia skorzystał. Sądy zajmowały także stanowisko negatywne dla podatników jak choćby w wyroku WSA w Warszawie z 29 września 2008 r. (sygn. akt III SA/Wa 1356/08) lub w wyroku WSA we Wrocławiu z 7 kwietnia 2008 r. (sygn. akt I SA/Wr 383/08). Analiza aktualnych wyroków WSA daje podstawy twierdzić, iż coraz częściej stają one po stronie podatników uznając, iż nie można mówić o powstaniu przychodu dla pracownika w sytuacji, gdy abonament medyczny opłacany jest ryczałtowo, bez możliwości identyfikacji jego wykorzystania przez poszczególnych pracowników.

Justyna Zając-Wysocka

Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.