Nowe przepisy doprecyzują prawo do grobu
Projekt ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych doprecyzuje kwestie związane z prawem do grobu oraz rezerwacją miejsca pochówku. Obecne regulacje nie wskazują bowiem jednoznacznie granic uprawnień przysługujących osobie, która wniosła opłatę za pochówek - oceniają autorzy projektu. Zmiany obejmą również przepisy związane z cmentarzami.
Obecnie obowiązujące przepisy często prowadzą do sporów w sytuacjach, w których dochodzi kolizji praw majątkowych przysługujących względem miejsca pochówku z prawem do kultu pamięci osoby zmarłej przysługującym osobom najbliższym zmarłemu - wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy. Zdarzało się nawet, że takie kolizje musiał rozstrzygać Sąd Najwyższy. Dlatego ustawodawca postanowił jasno i jednoznacznie uregulować te materię.
W projektowanej regulacji pojawi się majątkowe, zbywalne i niepodzielne prawo rezerwacji miejsca pochówku. Będzie się na nie składać prawo decydowania o tym, kto może być pochowany w danym grobie oraz prawo budowy nagrobków zgodnie z regulaminem cmentarza. Prawo to ma być dziedziczne na zasadach ogólnych.
Zgodnie z propozycją ustawy fundator grobu, czyli osoba dokonująca rezerwacji miejsca pochówku będzie wnosić opłatę, która obejmie również opłatę za pierwsze pochowanie w tym grobie. Co ważne, chodzi o pierwszy pochówek niezależnie od tego, czy w grobie spocznie fundator grobu czy inna osoba, pochowana w nim za zgodą fundatora.
Żeby zbyć prawo do rezerwacji miejsca pochówku, konieczne będzie zachowanie formy pisemnej. Do skutecznego zbycia będzie mogło dość jedynie w obecności właściciela cmentarza lub osoby przez niego upoważnionej, tak żeby właściciel cmentarza miał pełną wiedzę na temat tego, komu przysługuje prawo do rezerwacji miejsca pochówku. W regulaminie cmentarza określona zostanie również maksymalna liczba miejsc pochówku, w odniesieniu do której jednej osobie może przysługiwać prawo do rezerwacji. Przepis ten ma wykluczyć ryzyko rezerwowania miejsc pochówku w celu ich sprzedaży z zarobkiem.
Od dnia pochówku w danym grobie rezerwacja miejsca pochówku ulegnie przekształceniu w prawo do grobu. Ma ono przysługiwać kolejno: osobie wskazanej w testamencie, małżonkowi i krewnym zstępnym fundatora grobu (dzieciom, wnukom, prawnukom), krewnym wstępnym (rodzicom, dziadkom, pradziadkom) i krewnym bocznym (np. rodzeństwu) do czwartego stopnia pokrewieństwa, powinowatym w linii prostej do pierwszego stopnia oraz osobie, która dobrowolnie zobowiązała się do pochowania zwłok. Jeżeli osoba zmarła nie spisała testamentu, prawo do grobu będzie przysługiwać rodzinie w wyżej wymienionej kolejności ustawowej.
Jak wyjaśniono w uzasadnieniu do projektu, ustawowe określenie kolejności osób, którym przysługuje prawo do grobu ma służyć zminimalizowaniu ryzyka "długotrwałych, sądowych konfliktów związanych z formą upamiętnienia zmarłego w sytuacjach, w których najbliżsi zmarłego nie są w stanie dojść do porozumienia".
Prawo do grobu ma obejmować prawo do wybudowania nagrobka w sposób zgodny z regulaminem cmentarza, wnioskowanie o przeprowadzenie ekshumacji, zgłoszenie sprzeciwu wobec likwidacji grobu, dokonywanie zmian w nagrobku oraz podejmowanie decyzji w sprawie jego dekoracji, czy decyzji o sposobie opieki nad grobem. Prawo do grobu, w odróżnieniu od prawa do rezerwacji miejsca pochówku, nie będzie miało charakteru majątkowego. Będzie niezbywalne i niedziedziczne. Ma wygasać po 20 latach od dnia pochowania ostatnich zwłok, szczątków ludzkich lub popiołów ludzkich w danym grobie. Po upływie tego czasu, prawo będzie mogło być odnowione na kolejne 20 lat. Jeżeli jednak właściciel cmentarza pobiera opłaty, wydłużenie prawa do grobu będzie wymagało uiszczenia takowej.
Nagrobki wzniesione na terenie cmentarza, będą własnością właściciela cmentarza, z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z prawa do grobu i prawa rezerwacji miejsca pochówku.
Nowa ustawa ma doprecyzować również kwestie związane z cmentarzami. Zgodnie z projektem cmentarze będą mogły być zakładane jedynie przez gminy, związku międzygminne, kościoły i związki wyznaniowe. Ma to zapobiec powstawaniu cmentarzy w celach komercyjnych.
W proponowanych przepisach zastrzeżono, że nowe cmentarze będą mogły być tworzone wyłącznie na terenach przeznaczonych na ten cel w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Projektowana ustawa wskazuje też na bezpieczne odległości w jakich mogą być lokalizowane czynne cmentarze.
To odległość nie mniejsza niż 150 m od studni, źródeł i strumieni, służących do poboru wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i na potrzeby gospodarcze jak również od zakładu produkującego lub przechowującego środki spożywcze, zakładu żywienia zbiorowego, budynku mieszkalnego, budynku zamieszkania zbiorowego, budynku użyteczności publicznej, niepodłączonego do sieci wodociągowej. To także co najmniej 500 m od ujęć wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi na cele zbiorowego zaopatrzenia i na potrzeby budynku zamieszkania zbiorowego, zakładu żywienia zbiorowego, zakładu produkującego lub przechowującego środki spożywcze.
Dominika Pietrzyk
