Pożary jak w Grecji będą coraz częstsze. Jak sobie z nimi radzić?
Pożary w Grecji, Portugalii czy we Włoszech - to bilans tylko kilkunastu ostatnich dni. Ubiegły rok okazał się najdotkliwszym w historii jeśli chodzi o takie zjawiska. W tym roku służby ratownicze, mieszkańcy i turyści też nie mają wytchnienia. Co gorsza, oczekuje się, że ryzyko pożarów w Europie i na całym świecie będzie nadal rosnąć ze względu na zmiany klimatu. Jak świat przygotowuje się do zjawiska, które z anomalii stają się nową codziennością?
W 2022 roku pożary na terenie UE strawiły obszar wielkości Czarnogóry. Dziesięciokrotnie trzeba było mobilizować transgraniczną pomoc przeciwpożarową. Ubiegłoroczne pożary przyniosły też największe straty od 2006 roku, czyli czasu, gdy prowadzone są statystyki. W UE przyczyniły się do strat w wielkości co najmniej 2 miliardów euro.
Tegoroczne i następne lata będą przynosiły kolejne straty. Jak wskazuje Komisja Europejska, oczekuje się, że skala takich zjawisk będzie się zwiększać. Wszystko przez zachodzące zmiany klimatu - wskazują naukowcy.
Zmiany klimatyczne wywołane przez człowieka odegrały "absolutnie przytłaczającą" rolę w pojawieniu się w lipcu 2023 roku ekstremalnej fali upałów - uważają naukowcy z międzynarodowej niezależnej inicjatywy World Weather Attribution. Badania w jej ramach przeprowadzają m.in. naukowcy z USA, Wielkiej Brytanii, Indii, Holandii czy Szwajcarii.
"Takie temperatury w Europie i Ameryce Północnej byłyby praktycznie niemożliwe bez skutków zmian klimatu", a wydarzenia z nimi związane, jak fala pożarów, niezwykle rzadkie" - komentuje Izidine Pinto z Królewskiego Holenderskiego Instytutu Meteorologicznego, jedna z autorek badania. ONZ ostrzega z kolei, że częstotliwość pożarów tego typu, jakie ostatnio wybuchały na Rodos czy Sycylii, może zwiększyć się do 2050 roku trzykrotnie.
Koszty występowania pożarów dokładają się do długiej listy dodatkowych wydatków, jakie państwa i obywatele ponoszą w związku ze zmianą klimatu. I to znacząco.
W UE wysokość strat związanych z wyjątkowo intensywnymi ubiegłorocznymi pożarami sięga co najmniej 2 miliardów euro. Zgodnie z rządowymi szacunkami, pożary w Kalifornii w Stanach Zjednoczonych w 2022 roku przyniosły straty wielkości 3,2 mld dolarów. Światowe Forum Ekonomiczne szacuje koszty pożarów w skali globu na 50 mld dolarów rocznie.
Straty związane z występowaniem takich zjawisk to jednak nie tylko konkretne i jednorazowe koszty leczenia, akcji ratunkowych czy naprawy zniszczeń. W dłuższej perspektywie pożary mogą doprowadzić do degradacji środowiska naturalnego, niszczyć turystykę i jeszcze pogorszyć stan atmosfery. Emisje dwutlenku węgla z pożarów w Kanadzie wiosną tego roku to co najmniej 160 mln ton - szacuje unijny program Copernicus. To tyle, ile elektrownia w Turowie wyemitowałaby przez czternaście lat.
Żeby radzić sobie z pożarami, Unia Europejska powołała specjalną inicjatywę rescEU. Program dysponuje 28 samolotami z dziesięciu państw członkowskich i zespołami gaśniczymi z jedenastu państw. UE współfinansuje podróże, zakwaterowanie, wyżywienie i część kosztów operacyjnych europejskich strażaków w ich podróżach do krajów ogarniętych pożarami oraz z powrotem do krajów pochodzenia. Wprowadzono także system monitorowania zagrożenia pożarami EFFIS (Europejski System Informacji o Pożarach Lasów).
Specjalną jednostkę do walki z pożarami w lasach mają Stany Zjednoczone. Kanada zatrudnia do walki z pożarami w naturze ok. 5,5 tys. strażaków - podaje Reuters. - To mniej więcej 2500 strażaków mniej niż potrzeba - wskazuje Mike Flannigan, specjalista od pożarów i profesor na Uniwersytecie Thompson Rivers w rozmowie z agencją.
Ale nawet największa liczba strażaków nie zapobiegnie pożarom. Tymczasem w ich przypadku także sprawdza się znana mądrość, że lepiej zapobiegać niż leczyć.
"Według badania Banku Światowego przeprowadzonego w współpracy z Komisją Euroejską, każde euro wydane na zapobieganie pożarom pozwala zaoszczędzić 10 euro strat" - podał cytowany przez Euronews unijny komisarz ds. zarządzania kryzysowego Janez Lenarčič podczas dorocznego spotkania państw UE na temat pożarów.
Naukowcy wskazują na kilka sposobów, dzięki którym można zmniejszyć ryzyko wybuchu pożaru lub jego rozprzestrzeniania się. Jeden z nich na pierwszy rzut oka wydają się sprzeczny z intuicją.
Jak wskazują autorzy wspólnego raportu ONZ i Europejskiej Agencji Środowiskowej, pożary lasów występują w naturze i raczej nie da się ich całkowicie wyeliminować. Co więcej, mogłoby to wywołać trudne do przewidzenia i szkodliwe zmiany w ekosystemach. Żeby ich przebieg nie zagrażał ludziom i ich majątkowi, można stosować kontrolowane pożary - np. w porach roku, kiedy temperatury są niższe, a wilgotność większa. Jest wtedy mniejsza szansa, że pożar rozprzestrzeni się na skupiska ludzi. A usunięcie w ten sposób najbardziej łatwopalnych części lasu może powstrzymać zapłon w porze upałów i suszy.
Ta metoda wymaga jednak dużej kontroli i udziału specjalistów. Poza tym w niektórych krajach, takich jak Grecja, kontrolowany pożar trzeba byłoby przeprowadzić na terenie wielkości 1,5 mln hektarów - wskazuje cytowany przez "Deutsche Welle" profesor inżynierii leśnej Victor Resco de Dios.
Innym sposobem, dostępnym już wszędzie, jest dbanie o lasy. W szczególności chodzi o to, żeby mogły się odpowiednio rozwijać i rosła w nich różnorodna roślinność.
"W celu długoterminowego zapobiegania pożarom lasów musimy zmienić ich strukturę: od dużych monokultur do niejednolitych krajobrazów leśnych z dużą różnorodnością lasów" - wskazuje na portalu Euractiv profesor leśnictwa Sten B. Nilsson. Nilsson współpracował przy tworzeniu najważniejszego dorocznego raportu klimatycznego IPCC. "Może to wymagać rozbijania drzewostanów, skupisk drzew złożonych z gatunków o wysokim zagrożeniu pożarowym, aby uczynić je bardziej zróżnicowanymi" - mówi ekspert.
Martyna Maciuch
