Putin stawia na gospodarkę

W ujęciu tezowym priorytety gospodarcze Putina można by sformułować następująco:

- utrzymanie stabilnego, wysokiego wzrostu gospodarczego. W roku 2007 - produkt krajowy brutto (PKB) Rosji wzrósł o 8,1 proc., a w ostatnich pięciu latach jego dynamika kształtowała się w granicach od 6,4 proc. do 7,3 proc. Tempo wzrostu PKB w latach 2008 - 2010 powinno oscylować w granicach 6 - 7 proc. średniorocznie. Dla ilustracji - PKB w okresie 4 miesięcy br. wzrósł o 8,3 proc., a na koniec I półrocza br. szacowany był na poziomie około 8,5 proc.

- zwiększenie konkurencyjności i wzmocnienie pozycji gospodarki rosyjskiej w świecie. Na razie, pod względem wartości PKB, według danych za 2006 rok Rosja zajmowała 11 miejsce, a dążyć będzie do zajęcia co najmniej 7 miejsca. Z niektórych wypowiedzi polityków rosyjskich - miejsce to zajmuje już obecnie, co zapewne wynika z różnic w metodologii liczenia.

- rozwojowi gospodarki rosyjskiej powinna towarzyszyć wysoka aktywność inwestycyjna, wdrażanie projektów innowacyjnych, rozwój i unowocześnianie infrastruktury oraz bardziej efektywna działalność instytucji kierowania i zarządzania gospodarką na wszystkich bez wyjątku szczeblach. Prezydent FR Dymitr Miedwiediew określił to mianem "czterech i ". - stanowcze i skuteczne działania na rzecz hamowania i ograniczania inflacji - z dwucyfrowej (11,9 proc. w roku 2007) do jednocyfrowej, z 7,5 proc. - 8,5 proc. już w roku 2008 do 5 - 6 proc. w roku 2010. W czerwcu br. stopa inflacji wynosiła 8,5 proc. Prognozuje się, że na koniec bieżącego roku inflacja osiągnie poziom 10,5 proc., choć są i takie prognozy, które sytuują ją na poziomie 15 proc. Ale, jak zwykli w takich razach mówić Rosjanie "pożywiom - uwidim".

- wydatne zwiększenie, głównie krajowych inwestycji. O ile w roku 2007 inwestycje ogółem wzrosły o 21,1 proc. (w roku 2006 o 13,7 proc.) i dotyczyły one zwłaszcza sektora naftowo - gazowego, głównego oręża gospodarki, produkcji żywności oraz budownictwa, w tym mieszkaniowego (wzrost o 19,4 proc.), to w I półroczu br. wzrosły one o 20,3 proc. Według wstępnych założeń dynamika inwestycji w okresie lat 2008 - 2010 w wyrazie średniorocznym nie powinna być niższa niż 12-14 proc. Szerszemu uruchomieniu kapitału rodzimego ma towarzyszyć, choć częściowo kontrolowany, napływ kapitału zagranicznego. Ograniczony ma być dostęp dla inwestorów zagranicznych do 42 sektorów, takich jak energetyka atomowa, transport lotniczy, przemysł kosmiczny i zbrojeniowo - obronny oraz poszukiwanie bogactw naturalnych, np. na szelfach mórz okalających Rosję. Na koniec 2007 roku wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Rosji wynosiła (według danych bankowych) 53,2 mld USD, a w roku 2006 - 32,4 mld USD. Przyrost ten potwierdza, że zagranica inwestuje, jest zainteresowana rosyjskim rynkiem inwestycyjnym i że poprawiają się warunki dla tego typu działalności.

- umocnienie i zwiększenie roli i pozycji rubla, a także uporządkowanie rynku finansowego. Trwa tendencja aprecjacji kursu rubla do dolara, który w 2007 roku umocnił się realnie o 15 proc., a do euro o 5,3 proc. Mówiąc o rynku finansowym chodzi o zwiększenie zakresu i poprawę jakości usług bankowych, o optymalizację oprocentowania kredytów itp.

- wsparcie działalności naukowo - badawczej i wdrożeń nowych technik i technologii, w tym ze środków budżetowych. Tylko dla przykładu dotyczy to budowy statków i okrętów, gdzie tylko 6 proc. realizowanych zamówień ma miejsce w stoczniach rosyjskich. Będą wzmocnione 3 główne ośrodki budownictwa okrętowego, tj. w Sankt-Petersburgu, w Kaliningradzie i we Władywostoku. Opracowywany jest program na lata 2009 - 2013 dotyczący powołania 16 - 20 centrów naukowo- badawczych, w tym jednego na Dalekim Wschodzie.

- zdecydowana poprawa infrastruktury drogowo-transportowej. Opracowywany jest program rozwoju transportu i infrastruktury transportowej do roku 2030, obejmujący budowę sieci drogowo - kolejowych, m.in. między częścią europejską a Syberią i Dalekim Wschodem.

- dokonanie ilościowych, ale przede wszystkim jakościowych zmian na rosyjskim rynku pracy. Podstawą tych zmian ma być kształcenie kadr w dostosowaniu do obecnych i przyszłych potrzeb gospodarki innowacyjnej i konkurencyjnej. W celu ograniczenia emigracji zarobkowej ma być wprowadzony nowy system płac oraz daleko idące działania na rzecz poprawy warunków socjalno - bytowych.

- podjęcie działań na rzecz zwiększenia roli i udziału sektora prywatnego w produkcji i usługach, a nade wszystko na rzecz rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Dla ilustracji - w USA liczba takich przedsiębiorstw sięga 23 milionów, a w Rosji niewiele ponad 4 mln. Rozszerzona ma być swoboda działalności przedsiębiorczej i zastosowane bodźce doń zachęcające. Prace w tym zakresie już trwają. Ograniczona ma być praktyka upadłościowa i stosowanie "nieprzejrzystych" procedur w tym zakresie, a także zaostrzona będzie polityka antymonopolowa.

- przy potrzebie prowadzenia aktywnej polityki współpracy gospodarczej z zagranicą ("ze wszystkimi krajami") zwrócona zostanie większa uwaga na przeobrażenia strukturalne w eksporcie poprzez zwiększenie w nim udziału wyrobów przetworzonych, o wysokim poziomie jakościowym i techniczno - technologicznym. Eksport paliw i surowców wymaga tworzenia nowych sieci przesyłowych, tak w kierunku krajów europejskich, jak i azjatyckich.

Zmiany w ustawodawstwie

Na tym tle warto zwrócić uwagę na dwa inne, ale istotne bloki tematyczno-programowe. Pierwszy to zapowiedziane zmiany w ustawodawstwie gospodarczym, a drugi - obejmujący całokształt polityki socjalnej. W zakresie zmian ustawodawczych zapowiedziane zostało m.in.:

-doskonalenie systemu zarządzania, w tym zmierzające do zwiększenia roli regionów i ich odpowiedzialności za realizację zadań gospodarczych i społecznych. Co prawda szczegółów jeszcze zbyt wielu nie ma, ale wyjazdy w teren przedstawicieli najwyższych władz państwowo-administracyjnych i spotkania w obwodach i zakładach pracy potwierdzają, że nie czekając na "papierkowe" decyzje i ustalenia konkretne działania są już podejmowane, niejako z marszu. Padają konkretne daty realizacji stawianych zadań, wyznaczane są osoby odpowiedzialne, określany jest tryb informowania o efektach. Nierzadko informacje takie będą trafiać bezpośrednio do premiera i prezydenta. Może to być dobra droga do skuteczności.

- uruchomienie specjalnych instrumentów wsparcia dla sektorów i działań priorytetowych, tj. m.in. w dziedzinie transportu, rolnictwa, technologii energooszczędnych oraz budownictwa okrętowego i samolotów.

- rozszerzenie wolności w działalności gospodarczej i poprawa warunków jej prowadzenia. Dotyczy to zarówno eliminacji barier i przeszkód, jak i stosowania zachęt, mechanizmów i instrumentów wsparcia . Udoskonalony ma być system podatkowy w kierunku obniżek, np. podatku VAT i to może już od września br. czy też przyspieszenia amortyzacji środków trwałych.

Sprawy socjalne

W zakresie spraw socjalnych co w ustach polityków brzmi, jak "priorytet priorytetów" - na plan pierwszy wysuwa się budownictwo mieszkaniowe oraz wzrost dochodów, a więc płac, rent i emerytur. Mówiąc obrazowo chodzi o dach nad głową i o to, by były pieniądze w kieszeni, a te, jeżeli są to jak mówią sami Rosjanie - "każdy dzień jest świętem". W roku 2007 wydatki na inwestycje socjalne, a więc na ochronę zdrowia, budownictwo mieszkaniowe, edukację i szkolnictwo wzrosły o 50 proc. w stosunku do roku 2006. Wydatki na budownictwo mieszkaniowe wyniosły 26 mld rubli, tj. około 1,03 mld USD. W porównaniu do roku 2001 nastąpił 2-krotny wzrost budownictwa mieszkaniowego, ale to nie zaspokaja jeszcze potrzeb. Niektórzy eksperci twierdzą, że w Rosji trzeba by budować co roku 1 m2 powierzchni mieszkalnej na 1 mieszkańca, to wówczas problem mieszkań zostałby rozwiązany. Na razie przewiduje się, że problem mieszkaniowy przestanie istnieć jako problem około roku 2030. Jeżeli chodzi o dochody gospodarstw domowych, o płace, renty i emerytury, to znaczącym krokiem ma być m.in. zapowiedziany już wzrost płacy minimalnej do 4330 rubli miesięcznie od 1 stycznia 2009 roku. Wzrosną płace w wojsku, szkołach, urzędach państwowych. Na razie, tj. w roku 2007, średnia miesięczna nominalna płaca robocza wynosiła 13500 rubli, tj. około 530 USD, co oznaczało jej wzrost o 25 proc. w stosunku do roku 2006. Gwoli ścisłości - płaca realna wzrosła o ponad 16 proc. Dochody realne ludności w ub. roku wzrosły o 12,5 proc. (o10,2 proc. w 2006 r.). Jakby tam nie liczyć wzrost na pewno cieszy, choć jeszcze nie zadowala.

Oczywiście, przedstawione dane liczbowe dotyczące roku 2008, a tym bardziej dalszych będą ulegać modyfikacjom, w miarę upływu czasu i konkretyzacji w toku prac nad szczegółowymi programami realizacyjnymi. Ale - uogólniając - zarysowana wizja programowo-zadaniowa jest i ambitna, i dość optymistyczna. Odnosząc się do niej z dużą dozą życzliwości można mieć nadzieję i liczyć, że zakładana dynamika wzrostu i rozwoju będzie również czynnikiem sprzyjającym polsko - rosyjskiej współpracy gospodarczej.

Mikołaj Oniszczuk