Raport o sytuacji demograficznej Polski w latach 2000 - 2001

Polska znalazła się fazie niekorzystnego rozwoju demograficznego. Nasila się proces zmian w relacjach międzypokoleniowych, w wyniku których kolejne pokolenia dzieci będą mniej liczne niż pokolenia ich rodziców, jeśli utrwalą się dotychczasowe zachowania matrymonialne i prokreacyjne społeczeństwa. W latach 1980 - 2000 spadek (o 50 procent) poziomu rozrodczości w Polsce był najwyższy spośród państw europejskich. Już w drugiej dekadzie XXI wieku należy spodziewać się stale większej liczby zgonów niż urodzeń oraz spadku liczby ludności Polski. Bezpośrednim tego następstwem będzie nasilenie się demograficznej starości, zjawiska uznawanego powszechnie za jedno z najtrudniejszych wyzwań we współczesnym świecie.

W dokumencie przedstawiono opis procesów demograficznych oraz problemów zdrowotnych społeczeństwa. Omówiono także wyniki dwóch prognoz: gospodarstw domowych (przyrosty liczby gospodarstw w latach 2000-2030 i zmiany w ich strukturze) oraz zasobów pracy (założenia wariantowej projekcji realnych zasobów pracy do roku 2020).

Z Raportu wynikają m.in. następujące wnioski:

1) postępuje korzystny proces wydłużania się życia ludzkiego, zarówno na skutek obniżania się umieralności niemowląt, jak i osób we wszystkich pozostałych grupach wiekowych;

2) rośnie liczba osób leczonych ambulatoryjnie oraz w szpitalach na choroby układu krążenia, a także osób leczonych w zakładach psychiatrycznych;

3) narasta zagrożenie utraty zdrowia na skutek wypadków drogowych;

4) w co drugim gospodarstwie domowym są osoby niepełnosprawne, większość z nich to osoby w wieku produkcyjnym i starsze;

5) zwiększa się liczba imigrantów;

6) maleje liczba dzieci w rodzinie;

7) konieczne jest uwzględnienie w polityce społecznej zagadnień dotyczących uzyskiwania wykształcenia i zawodu oraz dochodu pozwalającego młodym ludziom na samodzielność ekonomiczną, umożliwiającą zakładanie rodziny;

8) dla poprawy jakości zasobów pracy niezbędny jest wzrost kwalifikacji i lepsze dostosowanie zawodów do wymagań rynku pracy;

9) konieczne jest wykonanie przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej pogłębionej analizy zmian zapotrzebowania na dobra i usługi, które wynikają ze zmian w strukturze gospodarstw domowych oraz dostosowanie do nich zasad funkcjonowania i finansowania tej sfery usług społecznych;

10) należy zwiększyć nakłady publiczne na system opieki, wychowania i edukacji. System podatkowy powinien zawierać ulgi i zwolnienia zachęcające osoby fizyczne i prawne do inwestowania w edukację i naukę. Programy działań w tym zakresie powinny zostać opracowane w Ministerstwie Edukacji Narodowej i Sportu, Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwie Finansów i Ministerstwie Nauki;

11) przebieg procesów demograficznych w Polsce wskazuje na konieczność przyjęcia kompleksowej, zintegrowanej polityki ludnościowej, której realizacja będzie wymagała współdziałania państwa, samorządów i organizacji pozarządowych. Założenia i program działań polityki ludnościowej opracuje Rządowa Rada Ludnościowa wraz z zespołem ekspertów powołanych w tym celu.