Samorządy pod lupą

Kościelniak przypomniał, że od stycznia 2004 r. zmieniono zasady finansowania przewozów regionalnych. Obowiązek organizowania i dotowania regionalnych kolejowych przewozów pasażerskich przez samorząd wojewódzki określa ustawa o transporcie kolejowym. Zadanie to finansowane jest z dochodów własnych samorządu i realizowane na podstawie umowy.

-Nowelizacja miała dostosować przewozy kolejowe do aktualnych potrzeb społecznych, wprowadzić racjonalne wykorzystanie środków publicznych oraz stymulować zrównoważony rozwój transportu kolejowego i państwowego - wyjaśnił.

Tymczasem wyniki kontroli NIK - pierwszej tego typu, jak zaznaczył Kościelniak - dotyczącej lat 2004-2006 pokazały, że samorządy nie wiedziały dokładnie jak przewoźnicy wykorzystują ok. 1,5 mld zł przekazywanej im dotacji. - Co trzecia złotówka mogłaby być zagospodarowana lepiej, bardziej rzetelnie i skierowana na realizację innych zadań - powiedział.

Zdaniem dyrektora departamentu komunikacji i systemów transportowych w NIK, Krzysztofa Wierzejskiego, samorządy nie przeprowadzały kontroli przewoźników oraz zaniechały egzekwowania od nich sprawozdań finansowych. Najpoważniejsze nieprawidłowości w tym zakresie stwierdzono w 14 urzędach marszałkowskich.

W związku z tym - jak podkreślił - wysokość dotacji była wynikiem kompromisu między samorządem a przewoźnikami, a nie sumą bazującą na rzeczywistym wyliczeniu deficytu, spowodowanym wyższymi kosztami przewozów niż wpływy ze sprzedaży biletów.

W podjętej z własnej inicjatywy kontroli NIK stwierdzono także, że 9 na 16 samorządów województw nie było odpowiednio przygotowanych do ustalania zapotrzebowania na usługi przewozowe w transporcie regionalnym.

Wierzejski poinformował, iż w województwach nie brano pod uwagę wszystkich wymaganych prawem elementów takich jak zaludnienie, rozmieszczenie szkół, czy urzędów. Dodał, iż "oferta (przewoźników - PAP) nie była dostosowana do potrzeb mieszkańców i przekraczała możliwości finansowe województw".

Nieprawidłowości dotyczyły także wyboru przewoźników przez samorządy, którego "dokonywano na ogół z naruszeniem przepisów ustawy o zamówieniach publicznych".

Jak podkreślił Wierzejski, - żadna z 69 umów zawartych między samorządami województw a przewoźnikami o realizowanie przewozów pasażerskich nie spełniała istotnych warunków prawa. Ok. 9 proc. umów nie zawierało postanowień na wypadek ich niewykonania, a większość z nich była podpisywana z opóźnieniem, wynoszącym od 6 do 17 miesięcy, przez co także naruszano przepisy.

Wierzejski poinformował też, że przeprowadzanie kontroli utrudnione było z powodu nieprzejrzystości finansów przewoźników, głównie spółek PKP Przewozy Regionalne i Koleje Mazowieckie. Zdarzały się także przypadki odmowy udostępniania do potrzeb kontroli niezbędnych dokumentów - dodał.

Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła, iż dwie umowy z zakresu organizowania przewozów regionalnych nosiły znamiona przestępstwa. Zdaniem NIK w województwie dolnośląskim niegospodarnie wydano 9,2 mln zł, zaś w lubuskim - 7,4 mln zł.

- Konsekwencją przedstawionych nieprawidłowości była niska jakość świadczonych usług i ograniczenie możliwości rozwojowych tego bardzo ważnego segmentu usług przewozowych - zaznaczył Wierzejski.

Dodał, iż wyniki badań przeprowadzonych przez PKP pokazują, że "pasażerowie negatywnie oceniają standard podróży, głównie czystość i bezpieczeństwo podróżowania". Skarżą się także na niepunktualność pociągów i brak skorelowania ich przyjazdów bądź odjazdów z innymi środkami komunikacji.