Siedem rzeczy, które zamieszają na rynku pracy. Kłopoty mogą mieć wszyscy

W ciągu najbliższych kilku lat, do 2030 roku, zmiany na rynku pracy będą postępowały dynamicznie - uważa Krzysztof Inglot, założyciel Personnel Service. Eksperci tej organizacji przygotowali listę siedmiu największych wyzwań, przed jakimi w ciągu obecnej dekady stanie rynek pracy. Jak wskazują, należy się spodziewać, że jedne zawody znikną, w ich miejsce pojawią się nowe, a od pracowników będą oczekiwane inne umiejętności. A to niejedyne zmiany. 

"Największe zamieszanie zrobi sztuczna inteligencja, która jest rewolucją porównywalną, a może nawet większą niż dotychczasowe rewolucje przemysłowe. Mówimy o kasowaniu całych zawodów, które staną się niepotrzebne. W ich miejsce oczywiście powstaną inne, ale pytanie, na ile szybko uda się wykształcić pożądane kompetencje wśród pracowników" - wskazuje Inglot.

Zdaniem Personnel Service, lista zawodów zagrożonych przez robotyzację i sztuczną inteligencję jest całkiem spora. Obejmuje m.in. kasjerów i sprzedawców w sklepach detalicznych, pracowników obsługi klienta i telemarketerów, operatorów central telefonicznych, taksówkarzy i kierowców samochodów dostawczych, kontrolerów ruchu lotniczego, pracowników produkcji i montażu, magazynierów i pracowników logistycznych, agentów ubezpieczeniowych i pośredników kredytowych, pracowników banków, asystentów biurowych, asystentów prawnych, robotników budowlanych i remontowych, rolników czy pracowników ochrony i monitoringu. 

Coraz szersze wykorzystanie AI już zresztą zaczyna się odbijać na pracownikach. Z badania "Barometr Polskiego Rynku Pracy" przeprowadzonego przez Personnel Service wynika, że 12 proc. osób zna kogoś, kto w ciągu ostatniego roku w wyniku automatyzacji wdrożonej w firmie stracił pracę. Natomiast z raportu Goldman Sachs opublikowanego w tym roku wynika, że sztuczna inteligencja może zastąpić 300 mln etatów. 

Z AI wiąże się też drugie wyzwanie, czyli pogłębianie nierówności społecznych. Chodzi nie tylko o utratę miejsc pracy. Rolę odgrywa także to, że dostępność i umiejętność korzystania z technologii AI nie są równomiernie rozpowszechnione w społeczeństwie - wskazują eksperci Personnel Service. "Pewne stanowiska, zwłaszcza te o niższych kwalifikacjach, mogą zostać zastąpione przez technologie AI, co może prowadzić do bezrobocia i wzrostu nierówności dochodowych. Jednocześnie, osoby posiadające umiejętności technologiczne i zdolności adaptacyjne mogą odnosić korzyści z postępu technologicznego, co zwiększa różnice w dochodach i dostępie do zasobów" - punktują eksperci organizacji.

Polski rynek pracy stoi też przed poważnym wyzwaniem demograficznym. Polskie społeczeństwo się starzeje: z prognoz GUS wynika, że liczba ludności w wieku 60+ w Polsce w 2050 roku wyniesie 13,7 mln. Osoby te będą stanowiły ok. 40 proc. ogółu ludności. Tymczasem zwiększający się odsetek osób starszych prowadzi do obciążenia systemu emerytalnego i opieki zdrowotnej. To, że coraz mniejsza liczba pracujących osób będzie musiała finansować emerytury dla coraz większej grupy seniorów, może prowadzić do wzrostu obciążenia podatkowego, wydłużenia wieku emerytalnego, a także zmian w systemie świadczeń emerytalnych.

Częściową odpowiedzią na problemy demograficzne będzie imigracja. Ale to zjawisko będzie też wyzwaniem samym w sobie. Widać to na przykładzie obecnej sytuacji. "Mamy do czynienia ze swoistym paradoksem, Polska jednocześnie przyjmuje dużą liczbę imigrantów z Ukrainy, którzy często pracują poniżej swojego potencjału, oraz traci wykwalifikowaną kadrę polskich pracowników, którzy znajdują lepsze możliwości za granicą. Może to prowadzić do braku równowagi na rynku pracy oraz ograniczenia potencjału rozwoju" - tłumaczy Personnel Service.

Osobnymi wyzwaniami będą zielona transformacja i zjawisko niedopasowania kwalifikacji obecnych pracowników do wymagań rynku pracy. Obecnie na rynku pracy rośnie zapotrzebowanie na specjalistów w dziedzinach technologii i nauk ścisłych, co prowadzi do konkurencji o talenty. Luka pomiędzy liczbą osób posiadających odpowiednie kwalifikacje a popytem na takich pracowników w kolejnych latach będzie rosła - przewiduje Personnel Service.

Tym bardziej, że już w 2025 roku zaczną obowiązywać przedsiębiorców nowe wytyczne dotyczące zrównoważonego rozwoju. Chodzi o projekt unijnej dyrektywy w sprawie sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw, zwanej CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive). 

"To zwiększy zapotrzebowanie na 'zielone' miejsca pracy, które obejmują szeroki zakres obszarów, takich jak energia odnawialna, efektywność energetyczna, recykling, transport publiczny, budownictwo ekologiczne czy rolnictwo ekologiczne. W tych dziedzinach istnieje rosnące zapotrzebowanie na specjalistów o różnych kwalifikacjach, od inżynierów i techników po specjalistów od zarządzania projektem i ekspertów w dziedzinie zrównoważonego rozwoju. I to jeden z kierunków zdobywania nowych umiejętności, który może się opłacić" - uważają eksperci organizacji.

Ostatnim wyzwaniem jest upowszechnianie się pracy zdalnej. "Adaptacja do nowego modelu pracy wymaga zmiany kultury organizacyjnej, co okazuje się nie jest takie proste" - uważają autorzy zestawienia. Wskazują, że jak wynika z raportu CBRE powrót pracowników do biur jest większym wyzwaniem niż zakładano. W krajach Europy Środkowo-Wschodniej ponad połowa firm zgłasza obecną frekwencję w biurach na poziomie 40 proc. lub niższym.

I chociaż większość pracodawców oczekuje wzrostu frekwencji w najbliższym czasie, to młodsze pokolenia wcale nie chcą wracać do biur. Oczekują oni, że praca będzie całkowicie zdalna albo przynajmniej hybrydowa. 

Oprac. MM