Spis treści:
- System emerytalny w Polsce - podstawowe informacje
- Ile wynosi wiek emerytalny w Polsce?
- Ile wynosi najniższa emerytura i komu przysługuje?
- Jaka emerytura bez stażu pracy?
- Emerytura a własna działalność gospodarcza
- Kto może przejść na wcześniejszą emeryturę?
System emerytalny w Polsce - podstawowe informacje
System emerytalny w Polsce określony jest przez Ustawę o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Stosownie do jej treści najniższa emerytura przyznawana jest osobom, które osiągnęły odpowiedni wiek emerytalny oraz mają określony staż pracy.
System emerytalny w Polsce składa się z 3 filarów:
- I filar emerytalny - to emerytura z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (obowiązkowy)
- II filar emerytalny - to Otwarte Fundusze Emerytalne (tu może trafiać część składki)
- III filar emerytalny - jest dobrowolny i obejmuje IKE, IKZE, PPK oraz PPE.
Ile wynosi wiek emerytalny w Polsce?
Wiek emerytalny w Polsce wynosi 60 lat dla kobiet oraz 65 dla mężczyzn. Aby otrzymać emeryturę, konieczny jest również określony staż pracy, który wynosi 20 lat dla kobiet oraz 25 lat dla mężczyzn.
Ile wynosi najniższa emerytura i komu przysługuje?
Najniższa emerytura przysługuje osobom, które osiągnęły ustalony wiek emerytalny i miały odpowiedni staż ubezpieczeniowy. Zgodnie z waloryzacją emerytur dokonaną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), najniższa emerytura od 1 marca 2023 roku wynosu 1588,44 zł.
Jaka emerytura bez stażu pracy?
Zdarzają się sytuacje, kiedy senior osiąga wiek emerytalny, jednak nie ma on wystarczającego stażu pracy uprawniającego go do otrzymania najniższej emerytury. Najczęściej dzieje się to w przypadku osób, które pracowały m.in. bez umowy o pracę. Wówczas takiej osobie nie przysługuje najniższa emerytura.
Świadczenie emerytalne wyliczane jest na podstawie zgromadzonego przez daną osobę kapitału, a więc składek, które odprowadzane są przez pracodawcę. Jeżeli więc dana osoba nie podejmowała pracy lub podejmowała ją jedynie przez krótszy niż obowiązujący staż pracy czas, wówczas ZUS obliczy przysługujące jej świadczenia na podstawie zgromadzonych przez daną osobę składek.
Wobec tego senior otrzyma świadczenie w wysokości proporcjonalnej do wartości składek zgromadzonych na jego koncie emerytalnym. Ponadto, jeśli wyliczona kwota będzie niższa od emerytury minimalnej, nie zostanie ona podwyższona.
Istnieją również wyjątkowe sytuacje, kiedy niektóre osoby pomimo braku stażu pracy, mogą liczyć na uzyskanie świadczenia. Jest to emerytura specjalna, którą zgodnie z ustawą o emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych premier może przyznać osobom, które z określonych powodów, nie mogą otrzymywać renty lub emerytury.
Emerytura a własna działalność gospodarcza
Emerytura przedsiębiorców liczona jest w ten sam sposób, co emerytura innych ubezpieczonych. Warunkiem uzyskania emerytury jest oczywiście osiągnięcie wieku emerytalnego.
Średnia emerytura przedsiębiorcy w większości przypadków jest jednak niższa niż emerytura osoby, która była zatrudniona na umowie o pracę. Wynika to z tego, że przedsiębiorcy samodzielnie opłacają składki na ubezpieczenie społeczne i zobowiązani są do odprowadzania do ZUS-u jedynie składki w wysokości minimalnej podstawy wymiaru. Przedsiębiorcy mogą dowolnie zwiększyć wymiar tej składki (do limitu, którym jest 30-krotność przeciętnego wynagrodzenia w danym roku; w 2023 r. limit składek to 208 050 zł), ale w praktyce dzieje się to bardzo rzadko.
Wobec tego im niższe składki odprowadzane są do ZUS-u, tym niższe świadczenie emerytalne uzyska przedsiębiorca.
Kto może przejść na wcześniejszą emeryturę?
Niektórym grupom w Polsce przysługuje także prawo do wcześniejszej emerytury. Emerytura ta dotyczy osób, które były zatrudnione w zawodach wykonywanych w trudnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Wówczas do uzyskania emerytury wystarczy staż pracy wynoszący co najmniej 15 lat, okresy składkowe i nieskładkowe co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn oraz wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn.
Prawo do wcześniejszej emerytury mają m.in.:
- pracownicy służb mundurowych,
- pracownicy zakładów chemicznych,
- pracownicy służby zdrowia,
- pracownicy kolei,
- pracownicy w branży transportowej, budowlanej,
- pracownicy hut,
- dziennikarze.
Na wcześniejszą emeryturę mogą również liczyć górnicy:
- w wieku 55 lat, gdy okresy składkowe i nieskładkowe dla kobiet wynoszą 20 lat, dla mężczyzn 25 lat, a czas pracy górniczej wynosi 10 lat,
- w wieku 50 lat, gdy okresy składkowe i nieskładkowe dla kobiet wynoszą 20 lat, dla mężczyzn 25 lat, a czas pracy górniczej wynosi 15 lat,
- bez względu na wiek i okresy składkowe oraz nieskładkowe, jeżeli czas pracy górniczej wynosi 25 lat.
Inne zasady dotyczą także nauczycieli, którzy zgodnie z obowiązującymi zasadami mogą przejść na wcześniejszą emeryturę.
- ich wiek wynosi 55 lat u kobiet i 60 lat u mężczyzn, łączne okresy składkowe wynoszą 30 lat, a staż pracy wynosi minimum 20 lat.
Od 2024 roku z kolei szykują się zmiany dla nauczycieli, którzy zostali zatrudnieni przed 1 stycznia 1999 roku. Zgodnie ze zmianami, możliwe będzie przejście na emeryturę po 30 latach okresów składkowych i nieskładkowych oraz 20 latach pracy jako nauczyciel, bez względu na to, czy dana osoba osiągnęła wymagany wiek emerytalny.
WG
