W sprawie zagrożeń związanych z poziomem długu publicznego

Prace nad projektem ustawy budżetowej na 2003 r. są ściśle związane z koniecznością przygotowania i przedłożenia Radzie Ministrów "Strategii zarządzania długiem publicznym na lata 2003 - 2005".

W poprzednich latach relacja państwowego długu publicznego powiększonego o przewidywane wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji do PKB miała tendencję spadkową i w 2000 r. wyniosła 42,3 procent. W następstwie zwiększenia deficytu budżetowego w roku 2001 i 2002 nastąpiło skokowe jej podniesienie. Oznacza to, że w 2002 r. omawiana relacja będzie kształtować się na poziomie bliskim 50 procent (pierwszy próg ostrożnościowy z ustawy o finansach publicznych).

Realizacja przychodów z prywatyzacji w kwocie znacząco niższej niż zakładano, jak to miało miejsce w 2001 r., spowodowała dodatkowo wzrost długu publicznego o około 13 mld zł. Istnieje realne niebezpieczeństwo, że w przypadku braku przychodów z prywatyzacji w tym roku (realizacja przychodów z prywatyzacji do 20 sierpnia wyniosła 13 procent kwoty założonej w ustawie budżetowej) będzie istniała konieczność zaciągnięcia dodatkowego długu, co w konsekwencji spowoduje, że relacja państwowego długu publicznego do PKB będzie się kształtowała powyżej 50 procent.

Wartość poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa w latach 2001-2002 znacząco wzrosła. Część z nich obarczona jest ryzykiem potencjalnej wymagalności w najbliższych latach (poręczenia i gwarancje udzielone PKP, Stoczni Szczecińskiej, Polskim Hutom Stali, Agencji Rynku Rolnego, przemysłowi górniczemu) i klasyfikowana jako potencjalne wypłaty powiększa państwowy dług publiczny przy prognozach na lata przyszłe. Skala poręczeń i gwarancji nie oznacza, że wszystkie z nich będą wymagalne. Można jednak zakładać, że ze względu na kondycję finansową restrukturyzowanych branż znaczna ich część będzie musiała zostać pokryta przez budżet państwa w horyzoncie objętym strategią, tj. w latach 2003-2005. Realizowane w bieżącym roku budżetowym wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji wymagalnych powiększają koszty obsługi długu, wpływając pośrednio na wysokość deficytu.

Podstawowe zagadnienia związane z problematyką zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych, oznaczającego skonsolidowany dług, regulowane są przez Traktat z Maastricht oraz załączony do niego Protokół w sprawie procedury stosowanej w wypadku nadmiernego deficytu (obowiązek utrzymywania państwowego długu publicznego na poziomie poniżej 60 procent PKB.).

W Polsce Konstytucja RP oraz ustawa o finansach publicznych nakładają mocniejsze ograniczenia - relacja wielkości długu publicznego wraz z przewidywanymi wypłatami z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń przez podmioty sektora finansów publicznych nie może przekroczyć 3/5 PKB, progi ostrożnościowe z ustawy o finansach publicznych są jeszcze ostrzejsze. Z punktu widzenia akcesji Polski do UE nie istnieje zagrożenie przekroczenia relacji wskazanej w Traktacie z Maastricht.

Państwowy dług publiczny i przewidywane wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji, według prognozy Ministerstwa Finansów, wyniosą:

- w 2002 r. - 369,1 mld zł (49,8 procent w relacji do PKB);

- w 2003 r. - 411,5 mld zł (52,3 procent w relacji do PKB);

- w 2004 r. - 458,3 mld zł (54,1 procent w relacji do PKB);

- w 2005 r. - 497,9 mld zł (54,3 procent w relacji do PKB).