Wspólny majątek przez cały rok

Wspólne rozliczenie małżonków to preferencja, z której mogą skorzystać mąż i żona, gdy w zeznaniu rocznym złożą odpowiedni wniosek - zaznaczając odpowiedni kwadrat w PIT. Jeśli małżeństwo zdecyduje się na taki sposób rozliczenia swoich dochodów, podatek oblicza się od połowy sumy dochodów małżonków, a następnie mnoży się go przez dwa.

Korzyści z takiej formy rozliczenia wystąpią, gdy dochody małżonków będą opodatkowane według różnych stawek wynikających ze skali podatkowej (19 proc., 30 proc., 40 proc.), a także wtedy, gdy jeden z małżonków nie uzyskał żadnych dochodów podlegających opodatkowaniu w rocznym zeznaniu podatkowym.

Jednak, aby z tej możliwości skorzystać zgodnie z ustawą z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.; dalej ustawa o PIT) małżeństwo musi spełnić dwa podstawowe warunki: między małżonkami powinna istnieć wspólność majątkowa i powinni pozostawać w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy.

I tu pojawia się pewien problem. Czy wspólność majątkowa, podobnie jak związek małżeński musi trwać cały rok? Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta ani dla urzędów skarbowych, ani dla ekspertów podatkowych. Jedni i drudzy wydają różne opinie.

Kwestia ta ma istotne znaczenie nie tylko dla podatników, którzy w trakcie roku zmienili ustrój majątkowy w małżeństwie, ale także dla osób, w stosunku do których orzeczono separację.

Jeszcze 3-4 lata temu organy podatkowe zgodnie twierdziły, że aby móc się wspólnie rozliczyć, przez cały rok podatkowy powinno trwać zarówno małżeństwo, jak i wspólność majątkowa. Następnie część urzędów zmieniła zdanie.

W interpretacjach dostępnych na stronach Ministerstwa Finansów można znaleźć dwa różne wyjaśnienia w tej sprawie. Przykładowo w piśmie Urzędu Skarbowego w Dąbrowie Górniczej z 20 maja 2004 r. (nr PD1/411/33078/ 121/2004/43152) dotyczącym rozliczenia za 2003 r. wyjaśniono, że skoro od 22 maja 2002 r. w małżeństwie panuje rozdzielność majątkowa (brak wspólności majątkowej), nie zostały spełnione warunki do łącznego opodatkowania.

Fiskus zaczął interpretować przepisy w sposób mniej korzystny dla podatników.

Innego zdania był Pierwszy Urząd Skarbowy w Bielsku-Białej, wydając interpretację 20 kwietnia 2004 r. (nr PDOF-/415/17/2004). W analizowanym przypadku związek małżeński trwał przez cały 2003 rok, a rozdzielność majątkowa została zniesiona między małżonkami we wrześniu 2003 roku. Urząd odnosząc się do literalnego brzmienia art. 6 ust. 2 ustawy o PIT uznał, że przepis ten odnosi warunek czasowy, obejmujący rok podatkowy, jedynie do pozostawania małżonków w związku małżeńskim. Dlatego w przedstawionej sytuacji podatnicy mogą skorzystać ze wspólnego rozliczenia.

Pojawił się także trzeci pogląd. A mianowicie, że małżonkowie, którzy chcą wspólnie rozliczyć swoje dochody, nie muszą być objęci małżeńską wspólnotą majątkową przez cały rok podatkowy, ale w dacie składania rocznego PIT muszą posiadać wspólność majątkową (pismo Urzędu Skarbowego w Kole z 30 marca 2004 r.; nr PD/415-15/04).

Dziś wydaje się, że organy skarbowe starają się ujednolicić wydawane interpretacje w tej sprawie. Z interpretacji Izby Skarbowej w Katowicach z 29 marca 2006 r. (nr PBB3-4117/3-0009/2006) wynika, że łączne opodatkowanie dochodu osiągniętego przez oboje małżonków w roku podatkowym może mieć miejsce wyłącznie w sytuacji istnienia między nimi wspólności majątkowej przez cały rok, gdyż tylko wówczas uzyskiwane przez oboje małżonków dochody są wspólną własnością. Przywilej wspólnego opodatkowania dochodów małżonków będzie natomiast wyłączony w razie istnienia między małżonkami (w jakimkolwiek okresie roku podatkowego) rozdzielności majątkowej. Podobne stanowisko zostało wyrażone w interpretacji Drugiego Urzędu Skarbowego w Kielcach z z 7 lutego 2006 r. (nr OG-005/227/2005/PD II/415-79/05).

Wyjaśniono w niej, że przywilej wspólnego opodatkowania dochodów małżonków będzie wyłączony w razie istnienia między małżonkami (w jakimkolwiek okresie roku podatkowego) rozdzielności majątkowej. Zatem małżonkowie, którzy chcą korzystać ze wspólnego rozliczenia swoich dochodów za dany rok podatkowy, muszą być małżeństwem ze wspólnością majątkową od 1 stycznia do 31 grudnia tego roku.

Być może ujednolicenie stanowiska fiskusa nastąpiło po wydaniu przez Ministerstwo Finansów pisma w maju 2005 r., dotyczącego wspólności majątkowej małżonków, które było odpowiedzią na pytanie zadane przez "Gazetę Prawną".

Wtedy MF stwierdziło, że przywilej wspólnego opodatkowania dochodów małżonków będzie wyłączony w razie istnienia między małżonkami (w jakimkolwiek okresie roku podatkowego) rozdzielności majątkowej. Zatem małżonkowie, którzy chcą korzystać ze wspólnego rozliczenia swoich dochodów za dany rok podatkowy, muszą być małżeństwem ze wspólnością majątkową przez okres od 1 stycznia do 31 grudnia tego roku. Wydaje się, że przyjęcie jednej linii interpretacyjnej przez organy podatkowe jest właściwe, choć może nie korzystne dla podatników.

Jednak nadal podzielone zdania na ten temat można spotkać wśród specjalistów podatkowych. Jedni uważają, że choć ustawa o PIT nie stwierdza tego wprost - logiczne wydaje się, iż wspólność majątkowa powinna istnieć przez cały rok podatkowy, gdyż jedynie w takim przypadku dochody małżonków można potraktować jako wspólne. Drudzy natomiast podkreślają, że wspólność majątkowa nie musi trwać nieprzerwanie przez cały rok, zwracając jednocześnie uwagę, że wykładnia organów podatkowych w dużej części jest inna, co oznacza, że podatnik musi się liczyć z zakwestionowaniem przez fiskusa wspólnego rozliczenia w przypadku, gdy wspólność majątkowa nie będzie trwała cały rok.

OPINIE
Trajan Szuladziński doradca podatkowy
Ustawodawca wyraźnie odnosi wymóg pełnego roku podatkowego jedynie do pozostawania w związku małżeńskim, a nie do wspólności majątkowej. W konsekwencji należy przyjąć, że wspólność majątkowa powinna trwać w momencie zakończenia roku podatkowego i w zasadzie w momencie składania deklaracji rocznej. Nie musi natomiast trwać nieprzerwanie przez cały rok. Powyższe jednoznacznie wynika z literalnej wykładni art. 6 ust. 1 ustawy o PIT. Należy również pamiętać, że wykładnię rozszerzającą można stosować tylko i wyłącznie na korzyść podatnika.

Marcin Biernacki prezes zarządu firmy Biernacki w Krakowie
Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 6 ust. 1 ustawy o PIT, małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu od osiąganych dochodów. Jednak zgodnie z ust. 2 małżonkowie podlegający nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, między którymi istnieje wspólność majątkowa oraz pozostający w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy mogą być opodatkowani łącznie. Choć ustawa nie stwierdza tego wprost, logiczne wydaje się, iż wspólność majątkowa również powinna istnieć przez cały rok podatkowy.

Marcin Eckert radca prawny w dziale Human Capital firmy Ernst & Young
Niestety kwestia możliwości wspólnego opodatkowania małżonków w kontekście posiadania przez nich małżeńskiej wspólności majątkowej nie jest łatwa do rozstrzygnięcia. Nie budzi wątpliwości warunek, aby podatnicy byli małżeństwem przez cały rok podatkowy. Niejednoznaczna redakcja art. 6 ust. 2 ustawy o PIT pozwala postawić tezę, że osoby pomiędzy, którymi wspólność majątkowa występowała chociaż przez część roku, powinny mieć możliwość wspólnego opodatkowania.

Andrzej Taudul starszy menedżer w PricewaterhouseCoopers
Jednym z wymogów, które muszą spełnić małżonkowie mający zamiar dokonania wspólnego opodatkowania swoich dochodów, jest istnienie wspólności majątkowej. Przepisy ustawy o PIT nie precyzują, czy wspólność ta ma trwać przez cały rok podatkowy - tak jak to jest np. z wymogiem pozostawania w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy. Z literalnej analizy przepisu wynika zatem, że fakt zmieniania przez małżonków statusu swojej wspólnoty majątkowej nie musi prowadzić do braku możliwości wspólnego opodatkowania.

Adam Mariuk doradca podatkowy, menedżer w Deloitte
Interpretacja ustawy o PIT skłania do wniosku, że prawo do wspólnego rozliczenia nie jest uzależnione od istnienia wspólności majątkowej przez cały rok podatkowy. Tym niemniej, stanowisko organów podatkowych nie jest jednolite - ostatnio przeważa pogląd, w myśl którego małżonkowie muszą posiadać wspólność majątkową przez cały rok podatkowy. A zatem złożenie zeznania w przypadku braku wspólności przez cały rok może narazić podatników na konieczność korekty oraz dopłaty ewentualnie zaoszczędzonej kwoty.

Ewa Matyszewska