Zgłosisz zawyżanie cen

Przystąpienie Polski do strefy euro będzie wymagało uchwalenia stosownych regulacji zarówno wspólnotowych, jak i krajowych. W odniesieniu do regulacji wspólnotowego prawa wtórnego będą one zbliżone do regulacji uchwalonych w związku z przystąpieniem do strefy euro dwóch kolejnych krajów: Cypru i Malty. Wydane zostaną akty prawne Rady (jak decyzja znosząca w stosunku do Polski derogację, czy rozporządzenie w sprawie kursu wymiany złotego na euro) oraz EBC, konieczne w związku z przystąpieniem NBP do Eurosystemu - czytamy w opracowaniu.

Z wstępnego raportu wynika, że w odniesieniu do regulacji krajowych, jakie zostaną uchwalone w związku z przystąpieniem Polski do strefy euro, działania legislacyjne powinny być zbliżone do tych, które podjęły władze ustawodawcze Cypru i Malty.

-Część obowiązujących przepisów - w szczególności tych, które zawierają odniesienie do waluty krajowej - wymagać będzie nowelizacji. Drugą grupę będą stanowiły przepisy regulujące proces wprowadzenia w Polsce waluty euro. W tym zakresie dla polskich władz legislacyjnych, z pewnością pomocna byłaby szczegółowa analiza przepisów prawa cypryjskiego i maltańskiego oraz opinii EBC do projektów tychże regulacji - napisano w raporcie.

Opracowanie NBP wskazuje, że w ostatnich latach inflacja postrzegana na Cyprze i Malcie generalnie podąża za tendencją inflacji HICP. Wydaje się, że na postrzeganie inflacji przez konsumentów nie miały wpływu ani przyspieszenie inflacji HICP, ani możliwy wpływ wprowadzenia euro na wysokość cen. Do niskiego postrzegania inflacji przyczynić się mogły sprawnie przeprowadzone kampanie informacyjne.

Wprowadzanie euro do obiegu na Cyprze i Malcie przebiegło, podobnie jak w Słowenii, bardzo sprawnie. Już 2 stycznia 2008 r. udział nowych banknotów w całości banknotów znajdujących się w obiegu w tych państwach przekroczył 50 proc. 88 proc. Cypryjczyków i 85 proc. Maltańczyków nie odnotowało problemów związanych z przyjęciem euro.

Źródłem sukcesu były przede wszystkim: odpowiednio wcześnie podjęte rozległe działania przygotowawcze, współpraca pomiędzy wszystkimi uczestnikami procesu (w obu krajach w prace powołanych komitetów zaangażowane były podmioty z różnych sektorów: publicznego, prywatnego, finansowego i konsumentów) oraz intensywna i szeroko zakrojona kampania informacyjna. Działania, które wymagałyby poprawy to: niewielki poziom wcześniejszego zaopatrzenia przedsiębiorstw w banknoty i monety euro oraz niewystarczające przygotowanie banków (w szczególności na Malcie) do prowadzenia obsługi dużej liczby klientów w pierwszych dniach po przyjęciu nowej waluty.

Przykład Cypru i Malty pokazuje jak ważną role w procesie wprowadzania euro odgrywa dobrze zaplanowana i intensywna kampania informacyjna. Szeroko zakrojone działania informacyjne (przy wykorzystaniu różnych kanałów, w tym współpracy z sektorem prywatnym) przyczyniły się do zdecydowanego wzrostu poziomu wiedzy na temat euro: na Cyprze we wrześniu 2006 r. jedynie 39 proc. respondentów uważało się za dobrze lub bardzo dobrze poinformowanych, natomiast w lutym 2008 r. - aż 92 proc., na Malcie - odpowiednio 38 proc. i 91 proc. Kampania spowodowała również wzrost poparcia społecznego dla nowej waluty (na Cyprze - odpowiednio z 32 proc. we wrześniu 2006 r. do 44 proc. we wrześniu 2007 r., a na Malcie z 48 proc. do 56 proc.).

-Szczególnie istotną rolę w przygotowaniach do wprowadzenia euro na Cyprze i Malcie, podobnie jak w Słowenii, odegrały działania służące wzmocnieniu zaufania konsumentów dla tego procesu (m.in. nałożenie na przedsiębiorstwa obowiązku podwójnego podawania cen, systematyczne monitorowanie cen produktów i usług, wprowadzenie kodeksu uczciwych praktyk cenowych, utworzenie obserwatoriów euro) - napisano w opracowaniu.

Ważne też było włączenie społeczeństwa w proces monitorowania cen i umożliwienie mu zgłaszania przypadków zawyżania cen. Działania te przyczyniły się do spadku odsetka respondentów obawiających się wzrostu cen spowodowanego wprowadzeniem euro do obiegu (z 78 proc. na Cyprze i 65 proc. na Malcie w kwietniu 2007 r. odpowiednio do poziomu 66 proc. i 37 proc. w lutym 2008 r.). W Polsce we wrześniu 2007 r. obawy takie wyrażało 80 proc. badanych, dlatego też w przyszłości będzie konieczne podjęcie podobnych działań zapobiegawczych.

Cypr i Malta są kolejnymi państwami, po Słowenii, które zdecydowały się na wprowadzenie euro przy wykorzystaniu: scenariusza big bang, tj. jednocześnie wprowadziły nową walutę do obiegu bezgotówkowego i gotówkowego (bez zastosowania okresu przejściowego); krótkiego, miesięcznego okresu podwójnego obiegu waluty krajowej i euro.

Bazując na doświadczeniach obecnych państw strefy euro Komisja Europejska zdecydowała się na przyjęcie 10 stycznia 2008 r. nowego zalecenia w sprawie środków ułatwiających przyszłe przejście na euro. Rekomendacja będzie miała znaczenie dla kolejnych państw wprowadzających euro, w tym również dla Polski przy prowadzonych w przyszłości działaniach przygotowawczych. W zaleceniu KE rekomenduje m.in. zapisanie w prawie krajowym obowiązku podwójnego podawania cen w walucie krajowej i euro, po określeniu przez Radę nieodwołalnego kursu wymiany; wprowadzenie zachęt służących wysokiemu poziomowi wcześniejszego zaopatrzenia banków i kolejnych podmiotów w nową walutę; nałożenie na detalistów obowiązku wydawania reszty tylko w euro (po wprowadzeniu nowej waluty); otwarcie głównych biur instytucji kredytowych podczas pierwszych dni wymiany i wydłużenie godzin pracy banków w tym okresie; wprowadzenie środków zapobiegających praktykom zawyżania cen oraz niewłaściwemu postrzeganiu zmian cen przez społeczeństwo w związku z wprowadzeniem euro.

NBP zaznacza, że wyniki pojedynczego projektu badawczego nie determinują wyników całego Raportu na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej. Projekty badawcze mają charakter dokumentów wspierających. Przedstawione w Raporcie wyniki będą stanowiły podsumowanie kilkudziesięciu projektów.