ZUS można zapłacić w ratach?

Nieopłacone składki ubezpieczeniowe ZUS może rozłożyć na raty, ale tylko na wniosek dłużnika uzasadniony względami gospodarczymi lub innymi przyczynami zasługującymi na uwzględnienie. Takie uregulowanie wynika z art. 29 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. ZUS bierze wówczas pod uwagę możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów publicznych. Udzielenie ulgi w postaci układu ratalnego może jednak dotyczyć tylko należności z tytułu składek ubezpieczeniowych finansowanych przez płatnika.

Rozłożeniu na raty nie podlegają zatem składki finansowane przez ubezpieczonych niebędących płatnikami tych składek (art. 30 ww. ustawy). Przykładowo, w układzie ratalnym nie mogą być spłacane składki finansowane ze środków pracowników czy zleceniobiorców. W przypadku np. pracodawców posiadających zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez pracowników lub z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników - rozpatrzenie przez ZUS wniosku o rozłożenie zobowiązań na raty może nastąpić dopiero po opłaceniu przez nich (wraz z należnymi odsetkami za zwłokę):

- składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez ubezpieczonych w wysokości 13,71% podstawy wymiaru,

- kwoty uzupełniającej - w wysokości 0,81% podstawy wymiaru oraz

- składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Tego rodzaju ulgi nie stosuje się w stosunku do tych płatników składek, wobec których jest prowadzone skuteczne dochodzenie należności w trybie egzekucyjnym. ZUS może udzielić tej ulgi, pomimo że egzekucja jest skuteczna, ale tylko wyjątkowo. Dzieje się tak w przypadku, gdy zawieszenie postępowania daje gwarancję przyspieszenia spłaty zadłużenia.

Potrzebny wniosek

Wniosek o rozłożenie należności z tytułu nieopłaconych składek na raty (w odróżnieniu np. od wniosku o odroczenie terminu płatności) można złożyć w każdym czasie, tj. zarówno przed, jak i po obowiązującym terminie płatności tych składek. Składa się go w jednostce terytorialnej ZUS, właściwej ze względu na siedzibę płatnika składek.

We wniosku płatnik składek powinien wskazać przyczyny powstania zadłużenia, ewentualne zobowiązania wobec innych wierzycieli (np. wobec banku, urzędu skarbowego itp.). Warto, aby we wniosku płatnik zaproponował też warunki spłaty zadłużenia, tj. długość okresu spłaty zaległości, wysokość rat. Z tym że okres, na jaki ZUS rozłoży na raty należności z tytułu składek będzie zależał od stanu finansów ubezpieczeń społecznych oraz możliwości płatniczych dłużnika.

We wniosku o rozłożenie zaległości na raty płatnik składek powinien zwrócić szczególną uwagę na jego właściwe uzasadnienie. Może się zdarzyć, że płatnik, który powoła się jedynie na swoją trudną sytuację finansową, a nie uzasadni w jakich okolicznościach znalazł się w takiej sytuacji - nie uzyska ulgi w spłacie zaległych składek. Wskazane byłoby też przedłożenie dokumentów potwierdzających jego trudną sytuację.

Zgoda na spłatę długu w ratach

Rozłożenie należności z tytułu składek następuje na zasadach określonych w umowie (zwanej układem ratalnym), zawartej zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego.

Układ ratalny zawierany jest odrębnie na spłatę należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne (dot. tylko osób prowadzących pozarolniczą działalność) oraz składek na fundusze pozaubezpieczeniowe (FP i FGŚP). Poszczególne wpłaty rat powinny więc być dokonywane odrębnie na rachunki ZUS.

ZUS może ustalić inną ilość rat, aniżeli płatnik zaproponował. Może też ustalić raty w różnej wysokości. Data zapłaty pierwszej raty powinna być wyznaczona nie później niż w terminie 30 dni od dnia podpisania umowy.

Przy spłacie należności w układzie ratalnym istotne jest to, że od składek rozłożonych na raty nie nalicza się odsetek za zwłokę począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie ulgi.

W zamian jednak do zawartego układu ratalnego naliczana jest opłata prolongacyjna - na zasadach i w wysokości określonej w Ordynacji podatkowej. Opłata ta jest stała. Dlatego nie może być ona przeliczana w trakcie realizacji układu ratalnego.

Niedotrzymanie warunków umowy

W przypadku gdy dłużnik:

- nie opłaci dwóch kolejnych rat układu lub

- opłaci raty w wysokości niższej niż ustalone w umowie, a kwota zaległości przekroczy wartość dwóch kolejnych rat albo

- nie wywiązuje się z obowiązku opłacenia bieżących składek przez okres dłuższy niż 14 dni,

wówczas następuje rozwiązanie umowy o rozłożeniu należności na raty.

W uzasadnionych jednak przypadkach dyrektor oddziału ZUS może - na wniosek dłużnika - utrzymać układ ratalny w mocy. Pod warunkiem, że płatnik ureguluje należności wynikające z niezapłaconych rat lub niezapłaconych w terminie bieżących składek wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi na zasadach ogólnych (czyli do dnia zapłaty włącznie).

Gdy ZUS odmówi ratalnej spłaty zadłużenia

Z różnych przyczyn ZUS może odmówić płatnikowi rozłożenia zaległości ?składkowych? na raty. W takim przypadku naliczane są:

- odsetki za zwłokę począwszy od dnia następującego po upływie terminu płatności składek - jeżeli ZUS powiadomi płatnika o odmowie udzielenia ulgi przed upływem dwóch miesięcy od dnia złożenia wniosku,

- dalsze odsetki, z wyłączeniem okresu od dnia następującego po dniu złożenia wniosku do dnia doręczenia zawiadomienia o odmowie udzielenia ulgi, włącznie z tym dniem - jeżeli ZUS powiadomi płatnika o tym fakcie po upływie dwóch miesięcy od dnia złożenia wniosku.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.).

Dorota Wyderska

Gazeta Podatkowa Nr 479 z dnia 2008-08-11