Domownik może odebrać pismo za podatnika na poczcie

Pełnoletni domownik

Pisma wysyłane przez organy podatkowe mogą być doręczone podatnikowi (osobie fizycznej) za pośrednictwem pełnoletniego domownika.

Pełnoletnim jest ten, kto ukończył 18 lat. Wymóg doręczenia pisma osobie pełnoletniej ma zagwarantować dotarcie korespondencji do wiadomości adresata. Osoba pełnoletnia ma pełną zdolność do czynności prawnych, a tym samym ponosi całkowitą odpowiedzialność za swoje czyny.

Definicja domownika ewoluowała w orzecznictwie sądów administracyjnych. Przez długi czas przyjmowano, że domownikiem jest krewny lub powinowaty zamieszkujący z adresatem w jednym mieszkaniu - niezależnie od tego, czy równocześnie prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Osoby obcej adresatowi nie uznawano za domownika, nawet gdy razem z nim mieszkała (np. jako lokator), chyba że została włączona do wspólnoty domowej (por. wyrok NSA z dnia 25 września 2009 r., sygn. akt II FSK 680/08). Później status domownika zaczęto przypisywać osobom mieszkającym z adresatem, które prowadzą z nim wspólne gospodarstwo domowe, a także krewnym lub powinowatym przebywającym okresowo w mieszkaniu adresata za jego zgodą (por. wyrok NSA z dnia 15 lipca 2014 r., sygn. akt I GSK 58/13). Obecnie za domownika uznaje się osobę mieszkającą z podatnikiem, w jego domu, np. członka rodziny, współlokatora czy pracownika domowego (por. wyrok NSA z dnia 11 stycznia 2017 r., sygn. akt I FSK 713/15).

Nieodebrane pismo

Skuteczność doręczenia korespondencji domownikowi zależy od spełnienia przesłanek określonych w art. 149 Ordynacji podatkowej.

Doręczyciel może zostawić pismo pełnoletniemu domownikowi w razie nieobecności adresata w miejscu zamieszkania albo pod adresem do doręczeń w kraju. Odbiór potwierdza własnoręcznym podpisem, ze wskazaniem daty doręczenia. Przesyłka, której domownik nie przyjął, może być doręczona sąsiadowi, zarządcy domu lub dozorcy - o ile osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi.

Pismo, którego nikt w zastępstwie podatnika nie odebrał, trafia na dwa tygodnie do placówki pocztowej (albo do urzędu miasta/gminy - gdy doręczycielem był pracownik organu podatkowego lub inna upoważniona osoba). Adresat jest dwukrotnie zawiadamiany o możliwości odebrania tam pisma. Awiza umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej, a gdy nie jest to możliwe - na drzwiach mieszkania adresata lub miejsca wskazanego jako adres do doręczeń w kraju, na drzwiach biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe bądź w widocznym miejscu przy wejściu na jego posesję. Stanowi tak art. 150 Ordynacji podatkowej. Pismo przechowywane w placówce pocztowej, które nie zostanie podjęte w ciągu 14 dni od dnia zostawienia pierwszego zawiadomienia, uznaje się za doręczone z upływem ostatniego dnia tego okresu.

Odbiór na poczcie

To, czy domownikowi wolno skutecznie odebrać korespondencję za podatnika w placówce pocztowej, budzi wątpliwości.

Taką możliwość przewiduje art. 37 ust. 2 pkt 3 lit. b) Prawa pocztowego. Przepis ten zezwala na wydanie przesyłki ze skutkiem doręczenia osobie pełnoletniej mieszkającej razem z adresatem (nie dotyczy to przesyłek nadanych na poste restante, tj. na adres urzędu pocztowego, a nie odbiorcy). Stosuje się to w przypadku niezłożenia przez adresata w placówce pocztowej zastrzeżenia w zakresie doręczenia przesyłek rejestrowanych. Warunkiem odbioru korespondencji przez domownika jest przy tym przedłożenie pisemnego oświadczenia o wspólnym zamieszkaniu z adresatem. Problem w tym, że opisane regulacje dotyczące wydania przesyłki domownikowi w placówce pocztowej stosuje się, gdy nie naruszają one przepisów innych ustaw dotyczących sposobu, zasad i trybu doręczania pism. Ordynacja podatkowa natomiast nie przewiduje takiego sposobu przekazania korespondencji, ani nie odsyła do Prawa pocztowego.

Spory z tym związane są rozstrzygane z uwzględnieniem Prawa pocztowego. Sądy administracyjne wielokrotnie orzekały o możliwości odbioru awizowanej przesyłki w placówce pocztowej przez osobę pełnoletnią mieszkającą z adresatem. NSA w wyroku z dnia 26 października 2018 r., sygn. akt I GSK 810/16, uznał, że nie ma w tym zakresie kolizji pomiędzy przepisami Ordynacji podatkowej i Prawa pocztowego. Pierwsza ustawa przewiduje bowiem możliwość doręczenia przesyłki dorosłemu domownikowi pod wskazanym adresem, a druga ustawa umożliwia wydanie przesyłki tej osobie w placówce pocztowej. NSA w wyroku z dnia 30 stycznia 2018 r., sygn. akt II FSK 32/16, orzekł, że normy prawa podatkowego dotyczące odebrania awizowanej przesyłki, tj. art. 150 Ordynacji podatkowej, regulują wyłącznie miejsce i czas przechowywania pisma. Kwestia jego wydania powinna być załatwiana zgodnie z zasadami stosowanymi przez operatora pocztowego. Te natomiast dopuszczają możliwość odbioru korespondencji przez pełnoletniego domownika adresata.

Potwierdzeniem dotychczasowej praktyki orzeczniczej może być wyrok NSA wydany w siedmioosobowym składzie w dniu 8 lipca 2019 r., sygn. akt I FSK 486/17. Stwierdzono w nim, że przesyłka rejestrowana mogła być wydana ze skutkiem doręczenia w placówce pocztowej osobie pełnoletniej zamieszkałej razem z adresatem, jeżeli adresat nie złożył w placówce operatora zastrzeżenia w zakresie doręczenia tej przesyłki. Prawo pocztowe nie narusza w tym zakresie przepisów podatkowych. Ordynacja podatkowa przewiduje możliwość przekazania przesyłki domownikowi w razie nieobecności adresata w mieszkaniu (obecnie w miejscu zamieszkania albo pod adresem do doręczeń w kraju). Nie oznacza to jednak, że w takim przypadku doręczenie jest dozwolone wyłącznie w mieszkaniu i nie może nastąpić w placówce pocztowej. Orzeczenie dotyczy stanu prawnego obowiązującego w 2011 r., czyli w czasie, gdy stosowano poprzednie Prawo pocztowe (z 2003 r.). Obecne Prawo pocztowe (funkcjonujące od 2013 r.) powiela jednak "stare" normy dotyczące odbioru przesyłki przez domownika w placówce pocztowej - dodano jedynie wymóg złożenia na piśmie oświadczenia o wspólnym zamieszkaniu z adresatem. Należy pamiętać, że wyrok wydany w poszerzonym składzie sędziowskim nie jest uchwałą, a w związku z tym nie ma mocy ogólnie wiążącej. Sądy administracyjne nie muszą go respektować przy rozstrzyganiu podobnych spraw.