Kiedy fiskus zwróci nadpłatę podatku?

Zgodnie z art. 72 § 1 Ordynacji, za nadpłatę uważa się kwoty takie jak:

a) nadpłacony lub nienależnie zapłacony podatek,

b) podatek nienależnie pobrany przez płatnika lub w wysokości większej od należnej,

c) zobowiązanie podatkowe zapłacone przez płatnika lub inkasenta, jeżeli określono je nienależnie lub w wysokości wyższej niż należna, w decyzji wydanej zgodnie z art. 30 § 4 Ordynacji,

d) zobowiązanie zapłacone przez osobę trzecią lub spadkobiercę, jeżeli w decyzji dotyczącej ich odpowiedzialności podatkowej lub decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej.

Dla podatników podatku dochodowego terminem powstania nadpłaty w tym podatku jest, zgodnie z art. 73 § 2 pkt 1 Ordynacji, dzień złożenia zeznania rocznego. Pozostałe terminy powstania nadpłaty określają przepisy art. 73 § 1 i § 2 w tym art. 74 Ordynacji, zgodnie z którym podstawą powstania nadpłaty może być również orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego lub orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. W przypadkach niewymienionych w art. 73 § 3 i art. 74 Ordynacji wysokość nadpłaty podlega określeniu przez organ podatkowy. Jeżeli nadpłata wynika z zaliczek na podatek, jest ona zwracana na podstawie art. 76c Ordynacji po zakończeniu okresu, za który rozlicza się podatek. Zwrot nadpłaty wynikającej z decyzji stwierdzającej nadpłatę, wydanej zgodnie z art. 75 § 1 Ordynacji, następuje natomiast w terminie 30. dni od dnia wydania tej decyzji.

Zgodnie z art. 76 § 1 Ordynacji, zasadą jest zaliczenie nadpłaty podatku wraz z jej oprocentowaniem na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami oraz na poczet bieżących zobowiązań podatkowych. Zaliczenie następuje wówczas z urzędu, a zatem nie są w tym zakresie wymagane żadne dodatkowe czynności podatnika. W takim przypadku urząd skarbowy wydaje jednak postanowienie w sprawie zaliczenia nadpłaty, na które służy podatnikowi zażalenie (art. 76a § 1 Ordynacji).

W przypadku braku bieżących zobowiązań lub zaległości podatkowych, nadpłacony podatek podlega zwrotowi z urzędu, o ile podatnik nie złoży wniosku o zaliczenie nadpłaty (w całości lub w części) na poczet jego przyszłych zobowiązań podatkowych. Zgodnie z art. 76 § 2 Ordynacji, jeżeli wysokość nadpłaty nie przekracza wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym, nadpłata podlega z urzędu zaliczeniu na poczet bieżących zobowiązań lub zaległości podatkowych, a w razie ich braku na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że podatnik wystąpiłby o zwrot takiej nadpłaty. Zasady określone w art. 76 § 1 i 2 Ordynacji mają zastosowanie także do nadpłat powstałych u płatników lub inkasentów (art. 76 § 3 Ordynacji).

Zgodnie z art. 77 § 1 pkt 5 Ordynacji termin zwrotu nadpłaty podatku wynikającej z rocznej deklaracji podatkowej w podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) wynosi 3 miesiące od dnia złożenia tej deklaracji. Nie jest to jednak termin ostateczny, ponieważ w razie złożenia korekty deklaracji ulega on odpowiedniemu wydłużeniu, niezależnie od przyczyny korekty. Jak wynika bowiem z art. 77 § 2 Ordynacji trzymiesięczny termin liczy się od daty skorygowania deklaracji (pkt 2), a jeżeli korekty dokonałby sam urząd w ramach przysługujących mu uprawnień - od momentu upływu terminu do wniesienia przez podatnika sprzeciwu od dokonanej korekty (pkt 1)

Inny powszechnie stosowany termin zwrotu nadpłaty wynosi 30 dni liczonych od:

a) dnia wydania decyzji o zmianie, uchyleniu lub stwierdzeniu nieważności decyzji ustalającej lub określającej wysokość zobowiązania podatkowego oraz pozostałych decyzji wymienionych w art. 77 § 1 pkt 1 Ordynacji,

b) dnia wydania decyzji stwierdzającej nadpłatę lub określającej wysokość nadpłaty (art. 77 § 1 pkt 2),

c) dnia złożenia wniosku wskazanego w art. 74 Ordynacji w przypadku nadpłaty powstałej w związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego lub ETS (art. 77 § 1 pkt 4),

d) dnia złożenia deklaracji wskazanej w art. 73 § 2 pkt 4 Ordynacji (art. 77 § 1 pkt 7).

W pozostałych przypadkach zwrot nadpłaty następuje w terminie:

a) 14 dni od dnia doręczenia organowi podatkowemu odpisu prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego, uchylającego decyzję organu podatkowego lub stwierdzającego jej nieważność,

b) 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty wraz ze skorygowanym zeznaniem (deklaracją) w przypadkach, o których mowa w art. 75 § 3, z zastrzeżeniem art. 73 § 2 Ordynacji,

c) dodatkowe szczególne terminy w przypadku zmiany lub niewydania decyzji w terminie, określa art. 77 § 3 i § 4 Ordynacji.

Na podstawie art. 77b § 1 Ordynacji nadpłata zwracana jest:

a) na rachunek bankowy podatnika, płatnika lub inkasenta, zobowiązanych do posiadania rachunku bankowego,

b) na rachunek bankowy podatnika, płatnika lub inkasenta, którzy nie są zobowiązani do posiadania takiego rachunku, ale zażądali zwrotu nadpłaty na rachunek bankowy lub

c) w gotówce podatnikowi, płatnikowi lub inkasentowi, który nie jest zobowiązany do posiadania rachunku bankowego.

Zwrot nadpłaty w gotówce obejmuje zarówno przekaz pocztowy, jak i wypłatę nadpłaty bezpośrednio w kasie urzędu skarbowego lub banku (innej instytucji), z którą urząd skarbowy łączy umowa o obsługę kasową. Jeżeli jednak wysokość nadpłaty nie przekracza kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym, zwrot nadpłaty następuje wyłączenie w kasie (art. 77b § 3 Ordynacji). Co do zasady podmioty prowadzące działalność gospodarczą zobowiązane są zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej do dokonywania lub przyjmowania płatności związanych z działalnością gospodarczą wyłącznie za pośrednictwem rachunku bankowego, o ile spełniają one warunki określone w art. 22 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy. Przy czym obowiązek ten może być realizowany również za pośrednictwem rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej (art. 22 ust. 2 ustawy).

Zapłata podatków przez podatników prowadzących działalność gospodarczą i obowiązanych do prowadzenia księgi rachunkowej lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów następuje w formie bankowych rozliczeń bezgotówkowych - art. 61 Ordynacji. Pozostałym podatnikom - osobom fizycznym rozliczającymi się z podatku dochodowego (PIT) przysługuje prawo wyboru formy zwrotu nadpłaty podatku, a organy podatkowe są takim wyborem podatnika związane. Podatnik określa swój osobisty rachunek bankowy, na który może nastąpić również zwrot nadpłaty podatku, w formularzu zgłoszeniowym NIP. Z informacji zawartej w formularzu NIP-3 (przeznaczonym dla osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej) i NIP-1 (osób fizycznych prowadzących samodzielnie działalność gospodarczą, nie będących przedsiębiorcami) wynika zatem (część B.7 poz. 53), że podatnik może posiadać rachunek bankowy również za granicą. Wówczas prawidłowe wypełnienie formularza NIP wymaga podania kraju siedziby banku (oddziału). W przypadku zwrotu nadpłaty podatku w gotówce, organ podatkowy kieruje się wskazanym w NIP miejscem zamieszkania podatnika.

Podatnik nie ponosi kosztów przelewu bankowego, obciążany jest natomiast kosztami zwrotu nadpłaty w drodze przekazu pocztowego - zgodnie bowiem z art. 77b § 4 Ordynacji koszty te pomniejszają kwotę zwracanej nadpłaty. Nadpłata wynikająca z korekty zeznania rocznego w podatku dochodowym od osób fizycznych lub decyzji jest natomiast, na podstawie art. 77c Ordynacji, pomniejszana o kwotę odpowiadającą nadwyżce kwoty przekazanej na rzecz organizacji pożytku publicznego (zgodnie z wnioskiem podatnika) ponad zaokrągloną w dół do pełnych dziesiątek groszy kwotę 1% podatku należnego wynikającego z tej korekty.

Za dzień zwrotu nadpłaty uznaje się na podstawie art. 77b § 2 Ordynacji dzień:

- obciążenia rachunku bankowego organu podatkowego na podstawie polecenia przelewu,

- złożenia przekazu pocztowego,

- wypłacenia kwoty nadpłaty przez organ podatkowy w kasie lub pozostawienia tam nadpłaty do dyspozycji podatnika.

Jeżeli jednak organ podatkowy nie dokona zwrotu nadpłaty podatku w terminie określonym w art. 77 § 1 Ordynacji, kwota nadpłaconego podatku, która winna być zwrócona, podlega oprocentowaniu według stawki odsetek od zaległości podatkowych. Tym samym podatnik otrzyma nadpłacony podatek powiększony o kwotę odsetek. W przypadku przekroczenia terminu 3 miesięcy, przewidzianego dla nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT), odsetki naliczane są już od dnia złożenia zeznania. Nawet opóźnienie w złożeniu rocznej deklaracji na podatek dochodowym od osób fizycznych nie pozbawia podatników prawa do zwrotu nadpłaconego podatku. Termin 3-miesięczny na zwrot nadpłaty liczony jest wówczas od dnia złożenia spóźnionego zeznania podatkowego.

Ewa Sapkowska-Fijas

aplikantka radcowska, Kancelaria Prawna IURICO

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dn. 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa - tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.
2. Ustawa z dn. 2.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej - Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 z późn. zm.