Kiedy małżonkowie odpowiadają za swoje podatki?
Zaległości podatkowe osoby będącej w związku małżeńskim mogą być egzekwowane nie tylko z jej majątku osobistego, ale również z mienia zgromadzonego wspólnie z małżonkiem. Małżonek, chociażby nic nie wiedział o długach, musi zgodzić się na egzekucję z majątku wspólnego. Intercyza, separacja czy rozwód nie zawsze chronią przed spłatą nie swoich podatków.
Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za podatki wynikające ze zobowiązań podatkowych. Stanowi o tym art. 26 Ordynacji podatkowej. Urząd skarbowy może zająć wynagrodzenie za pracę, konta bankowe, samochód, mieszkanie itp. Osoba prowadząca indywidualną działalność gospodarczą musi liczyć się ze skierowaniem egzekucji zarówno do mienia firmowego, jak i prywatnego.
Podatnik, który jest w związku małżeńskim, odpowiada za zobowiązania podatkowe majątkiem osobistym oraz majątkiem wspólnym swoim i małżonka (przykład 1). Majątek wspólny tworzą przedmioty majątkowe nabyte przez jednego lub oboje małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej. Wspólne są m.in. pobrane pensje, dochody z działalności gospodarczej, dochody z majątku wspólnego. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością stanowią majątek osobisty każdego z małżonków. Zalicza się do nich m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa, prawa autorskie, darowizny, spadki.
Wszystko, co małżonkowie posiadają, może być zajęte na spłatę zaległości w podatku dochodowym wynikającym z łącznego opodatkowania ich dochodów. Odpowiadają bowiem za niego solidarnie. Każdy z nich ma prawo i obowiązek uregulować całą kwotę. Tytuł wykonawczy wystawiony na małżonków, w związku z przystąpieniem do egzekucji podatku wynikającego z ich wspólnego zeznania podatkowego, musi być doręczony obojgu małżonkom. Oboje są bowiem dłużnikami. Adresatem przesyłek zawierających tytuły wykonawcze nie może być tylko jeden z małżonków (por. wyrok NSA z dnia 11 stycznia 2017 r., sygn. akt II FSK 3770/14).
Wspólność majątkowa powstaje z mocy prawa z chwilą zawarcia związku małżeńskiego.
Małżonkowie mają jednak prawo ustanowić rozdzielność majątkową. Intercyza może być zawarta przed lub po ślubie. Organy podatkowe muszą respektować umowę ustanawiającą rozdzielność majątkową między małżonkami. Skutki prawne takiego porozumienia nie odnoszą się jednak do zobowiązań podatkowych powstałych przed jej zawarciem. Wynika tak z art. 29 § 2 Ordynacji podatkowej. Przed odpowiedzialnością za ewentualne zobowiązania podatkowe współmałżonka najskuteczniej więc zabezpiecza umowa o rozdzielności majątkowej podpisana przed ślubem, która w czasie trwania małżeństwa nie zostanie rozwiązana lub zmieniona.
Małżonek dysponujący intercyzą może mimo wszystko spłacać długi współmałżonka posiadającego własną firmę, jeżeli pomaga w jej prowadzeniu, osiągając z tego tytułu korzyści. Przewiduje to art. 111 Ordynacji podatkowej. Odpowiedzialność obejmuje zaległości podatkowe wynikające z działalności gospodarczej powstałe w okresie stałego współdziałania w jej wykonywaniu. Małżonek odpowiada za takie zaległości podatkowe do wysokości uzyskanych korzyści. Odpowiedzialność nie obejmuje należności niepobranych przez przedsiębiorcę związanych z pełnieniem przez niego funkcji płatnika lub inkasenta, z wyjątkiem kwot niepobranych od jego najbliższych, m.in. wstępnych, zstępnych, rodzeństwa.
Rozwód również nie uwalnia od odpowiedzialności za długi podatkowe współmałżonka.
Rozwiedziony małżonek może spłacać zaległości podatkowe drugiego małżonka z tytułu zobowiązań powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej. Wynika to z art. 110 Ordynacji podatkowej. Rozwiedziony małżonek odpowiada całym swoim majątkiem (solidarnie z byłym małżonkiem), ale tylko do wysokości wartości swojego udziału w majątku wspólnym, niezależnie od wysokości zadłużenia byłego małżonka (przykład 2). Podział majątku wspólnego, a tym samym ustalenie jego wartości, może nastąpić w umowie zawartej między małżonkami lub na mocy orzeczenia sądu po przeprowadzeniu stosownego postępowania. Sąd, na wniosek jednego z małżonków, może tego dokonać również w wyroku orzekającym rozwód (por. wyrok NSA z dnia 8 kwietnia 2011 r., sygn. akt I FSK 927/10). Rozwiedziony małżonek nie odpowiada za należności niepobrane przez współmałżonka w związku z pełnieniem funkcji płatnika lub inkasenta oraz odsetki za zwłokę i koszty egzekucyjne powstałe po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie.
Zasady przewidziane dla rozwodników stosuje się odpowiednio w przypadku separacji.
|
Przykład 1 Podatnik, będący przedsiębiorcą prowadzącym indywidualną działalność gospodarczą, zawarł związek małżeński w 2014 r. Małżonkowie pozostają we wspólności majątkowej. Przedsiębiorca ma zaległości w VAT za miesiące od lutego do lipca 2017 r. Urząd skarbowy wszczął postępowanie egzekucyjne i ściągnął zaległości podatkowe poprzez zajęcie wspólnego samochodu małżonków.
Urząd skarbowy wydał decyzję o odpowiedzialności rozwiedzionej żony za zaległość podatkową byłego męża w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2012 r. Małżonkowie zawarli związek małżeński w 2010 r., a rozwiedli się w 2015 r. W czasie trwania małżeństwa pozostawali we wspólności majątkowej. Sąd oszacował wartość majątku wspólnego na 300.000 zł i ustalił udziały małżonków w częściach równych, tj. po 1/2. Tytułem podziału majątku żona otrzymała mieszkanie o wartości 150.000 zł. Egzekucja zobowiązania wynikającego z ww. decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności podatkowej może być prowadzona nie tylko z mieszkania otrzymanego przez rozwiedzioną żonę w wyniku podziału majątku wspólnego, ale z całego jej majątku, w tym także uzyskanego po rozwodzie. Odpowiada ona jednak tylko do wysokości wartości udziału, jaki przypadał jej w majątku wspólnym, czyli do 150.000 zł. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r. poz. 201 ze zm.)
autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 88 (1442) z dnia 2017-11-02