Jedną ze zmian projektu jest wprowadzenie klauzuli obejścia prawa. Klauzula była już wprowadzona do polskiego systemu prawa podatkowego z dniem 1 stycznia 2003 r., w art. 24b Ordynacji Podatkowej, jednakże Trybunał Konstytucyjne orzekł, iż jest on niezgodny z art. 2 Konstytucji ( wyrok z dnia 11 maja 2004 r. , sygn. K4/03 ). Trybunał stwierdził, iż ówczesne brzmienie przepisu nie spełnia konstytucyjnych standardów przyzwoitej regulacji, a w konsekwencji narusza podstawowe elementy kształtujące treść zasady zaufania do państwa i stanowionego prawa.
Kliknij i pobierz darmowy program PIT 2013
Klauzula obejścia prawa jest zapisem prawna podatkowego, który uprawnia organy podatkowe do kwestionowania skutków podatkowych transakcji, nawet jeżeli pozostają one w zgodzie z dosłownym brzmieniem obowiązujących przepisów, lecz są skierowane na osiągnięcie innego efektu niż zamierzony przez ustawodawcę. Klauzula jest elementem walki państwa z agresywnym planowaniem podatkowym, czyli sposobem zawierania transakcji, które dążą do unikania opodatkowania lub obniżenia wysokości zobowiązania podatkowego.
Projekt założeń ustawy nie przedstawia jak miałby brzmieć przepis zawierający taką klauzulę. Ustawodawca odwołuje się natomiast w projekcie do wyroku TK, z którego wynika postulat, aby ujęcie klauzuli było jednoznaczne, jasno i precyzyjnie formułowało przepisy, tak aby umożliwić obywatelom przewidzenie konsekwencji zachowań, aby unikano rozwiązań, które stanowią nieuniknioną ingerencję organów podatkowych w sferę praw podatnika. Szczegóły dotyczące ostatecznego kształtu klauzuli będą miały znaczenie dla jej praktycznego funkcjonowania. Poprawnie sformułowana klauzula będzie stanowić użyteczne narzędzie uszczelnienia systemu podatkowego, jednakże sformułowanie jej w sposób niebudzący wątpliwości przedsiębiorców będzie bardzo trudne.
Z uwagi na stopień skomplikowania spraw, w stosunku do których znajdzie zastosowanie klauzula obejścia prawa, projekt przewiduje właściwość ministra finansów w zakresie jej stosowania. W związku z właściwością ministra finansów, podatnicy będą zobowiązani do osobistego stawiennictwa, także poza obszarem województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa. Projekt przewiduje również możliwość skorygowania deklaracji przez podatnika w trakcie trwania kontroli.
W uzasadnieniu utworzenia klauzuli ministerstwo powoływało się także na zalecenia Komisji Europejskiej z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie agresywnego planowania podatkowego. Dopóki nie poznamy treści klauzuli nie można stwierdzić, czy będzie ona źródłem rozbieżności interpretacyjnych. Można jednak przypuszczać, że takie rozbieżności się pojawią, co wynika z generalnego charakteru takiej klauzuli. Opublikowany przez Ministerstwo Finansów projekt nawiązuje do uchylonego art. 24b i nowa klauzula prawdopodobnie również zostanie poddana ocenie TK.
Obecnie klauzule obejścia prawa występują w różnych formach w Niemczech, Holandii, Indiach, Kanadzie, Chinach, Japonii.
Ponadto projekt przewiduje utworzenie Rady ds. Unikania Opodatkowania. W skład rady mają wchodzić eksperci a jej funkcjonowanie ma się przyczynić do większej obiektywności organów podatkowych w stosowaniu klauzuli, ponieważ będzie ona wydawała niezależne opinie.
Joanna Litwińska
