Konwersja wierzytelności na udziały a podatek PIT

Polega ona na tym, że w ramach "spłaty' długu, wierzyciel otrzymuje udziały (akcje) w spółce kapitałowej będącej dłużnikiem. Rozwiązanie powyższe można zastosować np. gdy ewentualna egzekucja długu doprowadziłaby do upadku spółki (kontrahenta), a jednocześnie problemy dłużnika mają charakter przejściowy. W takiej sytuacji domaganie się spłaty wierzytelności mogłoby być niekorzystne dla wierzyciela, który co prawda odzyskałby swoje pieniądze, ale utraciłby kontrahenta.

Konwersja wierzytelności może zostać przeprowadzona na dwa sposoby. Pierwszy z nich polega na wniesieniu wierzytelności aportem - a więc nabyciu udziałów w zamian za ekwiwalent inny niż określona kwota wyrażona w pieniądzu. Drugi sposób wniesienia wierzytelności łączy się ze stworzeniem pewnej fikcji. Polega ona na tym, ze wierzyciel zobowiązuje się nabyć udziały za wkład pieniężny. Nie przekazuje jednak środków pieniężnych do dyspozycji spółki, lecz zobowiązuje się do ich zapłaty w ciągu określonego czasu - czyli zaciąga dług wobec spółki. Następnie, na podstawie przepisów prawa cywilnego, przeprowadzana jest operacja wzajemnego potrącenia wierzytelności - w wyniku którego długi zostają wzajemnie zniesione.

Wniesienie do spółki kapitałowej wkładu w postaci wierzytelności, gdzie dłużnikiem jest spółka a wierzycielem (przyszły) wspólnik, będzie rodziło określone skutki podatkowe. Poniżej rozpatrzymy jakie skutki na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych skutki rodzi nabycie udziałów w taki sposób. Zgodnie z art. 17 ust. l pkt 9 ustawy o PIT, opodatkowanym przychodem z kapitałów pieniężnych jest nominalna wartość udziałów w spółce mającej osobowość prawną objętych w zamian za wkład niepieniężny. Oznacza to, że wniesienie wierzytelności aportem, jest opodatkowanym przychodem wierzyciela. Jednocześnie gdy wspólnik wnosi aportem wierzytelność, której nie nabył od osoby trzeciej, lecz która powstała w następstwie czynności prawnej dokonanej z udziałem wspólnika - nie wystąpią wydatki poniesione na nabycie wierzytelności, które nie zostały wcześniej zakwalifikowane do kosztów uzyskania przychodów. W związku z powyższym skonstatować należy, że wniesienie wierzytelności aportem, spowoduje obowiązek zapłaty podatku dochodowego PIT, naliczonego od nominalnej wartości nabytych udziałów. Stawka takiego podatku wynosi 19 %. Jest to zatem sytuacja, w której podatnik nie osiąga przychodu lecz zwrot długu i pomimo tego od tak zwróconej wierzytelności musi zapłacić podatek.

W wypadku konwersji wierzytelności przez zobowiązanie do wniesienia wkładu pieniężnego i dokonania wzajemnego potrącenia sum wymagalnych, dochodzi do odmiennych skutków podatkowych, niż w wypadku wniesienia wierzytelności aportem. W ustawie o PIT nie ma przepisu określającego wysokość przychodu w przypadku objęcia udziałów w spółce kapitałowej w zamian za wkład pieniężny. Równocześnie art. 17 ust. 1 pkt 6 stwierdza, że przychodem jest odpłatne zbycie udziałów w spółkach mających osobowość prawną. Zaś art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o PIT stanowi, iż wydatek poniesiony na nabycie udziałów w spółce mającej osobowość prawną nie jest kosztem uzyskania przychodów. Jednak wydatek taki stanie się kosztem uzyskania przychodu w razie odpłatnego zbycia takich udziałów. Wobec powyższego należy dojść do wniosku, że w wypadku objęcia udziałów za wkład pieniężny nie powstaje przychód. Powstanie on dopiero w momencie ich odpłatnego zbycia.

Reasumując - należy stwierdzić, że w obecnym stanie prawnym, najbardziej optymalną drogą konwersji wierzytelności wydaje się metoda polegająca na wzajemnym potrąceniu zobowiązań.

Marcin Parulski

Konsultant w Departamencie Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie

_{Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.}