Kto w rocznym PIT korzysta z rozliczeniowych preferencji?
Osoba fizyczna dokonuje rocznego rozliczenia w pdof dochodów opodatkowanych według skali podatkowej zasadniczo poprzez złożenie indywidualnego zeznania na formularzu PIT-37 lub PIT-36. Niektórzy podatnicy, po spełnieniu ustawowych warunków, mają jednak możliwość skorzystania z tzw. rozliczenia preferencyjnego. Są to małżonkowie oraz osoby samotnie wychowujące dzieci.
Do końca 2018 r. z art. 6 ust. 10 ustawy o pdof wynikało, że preferencyjny sposób opodatkowania małżonków i osób samotnie wychowujących dzieci nie ma zastosowania do podatników, którzy wniosek w tym zakresie, wyrażony w zeznaniu podatkowym, złożą po ustawowym terminie. W efekcie, gdy podatnik nie złożył wniosku o preferencyjne opodatkowanie dochodów w zeznaniu złożonym do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, za który było ono składane, to nie mógł skorzystać z tej preferencji.
Przepis ten jednak uległ uchyleniu w wyniku wejścia w życie ustawy o zmianie ustawy o pdof, o pdop oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 2126). Pomimo że nowe uregulowania weszły w życie 1 stycznia br., to mają zastosowanie już w stosunku do rozliczeń PIT za 2018 r. To z kolei oznacza, że już w zeznaniach za 2018 r. uprawnienie do preferencyjnego opodatkowania nie jest uwarunkowane terminowym złożeniem zeznania podatkowego.
Wspólne opodatkowanie dochodów małżonków uwarunkowane jest spełnieniem szeregu ustawowych kryteriów. Chcąc z niego skorzystać, zasadniczo:
- małżonkowie powinni podlegać nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu,
- wspólność majątkowa musi istnieć między nimi przez cały rok podatkowy,
- powinni pozostawać w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy,
- żadne z nich nie może prowadzić działalności gospodarczej opodatkowanej 19% podatkiem liniowym,
- nie mogą do nich mieć zastosowania przepisy ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym... (z wyjątkiem określonym w art. 6 ust. 9 ustawy o pdof), ustawy o podatku tonażowym albo ustawy o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.
Małżonkowie, którzy spełniają wymienione kryteria, mogą być opodatkowani łącznie od sumy swoich dochodów, o ile zgłoszą taką chęć we wspólnym wniosku wyrażonym w zeznaniu rocznym. Gdy tego dokonają, podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków. Wniosek o łączne opodatkowanie małżeńskich dochodów może być również wyrażony wyłącznie przez jednego z małżonków. Traktowany jest wówczas na równi ze złożeniem przez niego oświadczenia o upoważnieniu go przez współmałżonka do złożenia wniosku o łączne opodatkowanie ich dochodów. Oświadczenie to składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
Ze wspólnego rozliczenia ze zmarłym małżonkiem może skorzystać też - również po spełnieniu ustawowych warunków - wdowa lub wdowiec. Uprawnionym do złożenia wniosku o ten sposób rozliczenia jest podatnik, który zawarł związek małżeński przed rozpoczęciem roku podatkowego, a jego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego oraz podatnik, który pozostawał w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, a jego małżonek zmarł po upływie roku podatkowego, ale przed złożeniem zeznania podatkowego.
Wówczas łączne opodatkowanie dochodów małżonków, między którymi istniała w roku podatkowym wspólność majątkowa, a jedno z nich zmarło, następuje na wniosek o łączne opodatkowanie małżonków złożony przez wdowę lub wdowca. Wniosek ten powinien zostać zawarty, podobnie jak w przypadku standardowego małżeńskiego rozliczenia, w rocznym zeznaniu podatkowym.
Jako tzw. samotny rodzic może się w rocznym PIT rozliczyć rodzic lub opiekun prawny, który jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności. Jednak osoba posiadająca któryś z wymienionych statusów ma prawo do preferencyjnego rozliczenia wyłącznie wówczas, gdy faktycznie samotnie wychowuje dzieci.
Skorzystanie przez rodzica z omawianej możliwości wymaga również spełnienia określonych wymogów przez samo dziecko. Stąd, jako tzw. samotny rodzic za 2018 r. może się rozliczyć podatnik objęty nieograniczonym obowiązkiem podatkowym, samotnie wychowujący w roku podatkowym dzieci:
1) małoletnie,
2) bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
3) do ukończenia 25. roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach: o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym i nauce bądź w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu, na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b ustawy o pdof, w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek oraz stawki podatku, określonych w pierwszym przedziale skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1, z wyjątkiem renty rodzinnej (tj. 3.089 zł).
Do limitu dochodów dziecka warunkującego prawo do rozliczenia jako samotny rodzic nie wlicza się dochodów z tzw. drobnych zleceń opodatkowanych ryczałtem.
Oprócz tego zarówno do rodzica (opiekuna prawnego) chcącego rozliczyć się z podatku jako tzw. samotny rodzic, jak i do dzieci, z którymi dokonuje wspólnego rozliczenia, nie mogą mieć w roku podatkowym zastosowania przepisy: o podatku liniowym, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (...), z wyjątkiem dotyczących tzw. prywatnego najmu oraz ustaw o podatku tonażowym i o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2018 r. poz. 1509 ze zm.)
autor: Agata Cieśla
Gazeta Podatkowa nr 16 (1578) z dnia 2019-02-25