Jednym ze wspomnianych wyżej celów publicznych jest budowa dróg. Otrzymane w związku z tym odszkodowanie jest bez wątpienia przychodem podatnika, ale po spełnieniu określonych warunków może być zwolnione z opodatkowania.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Nr 51, poz. 307 ze zm., dalej "ustawa o PIT) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Stosownie jednak do art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o PIT, wolne od podatku dochodowego są przychody uzyskane z tytułu odszkodowania wypłacanego stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami lub z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie oraz z tytułu sprzedaży nieruchomości w związku z realizacją przez nabywcę prawa pierwokupu, stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami; nie dotyczy to przypadków, gdy właściciel nieruchomości, o której mowa w zdaniu pierwszym, nabył jej własność w okresie 2 lat przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego bądź odpłatnym zbyciem nieruchomości za cenę niższą o co najmniej 50% od wysokości uzyskanego odszkodowania lub ceny zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub w związku z realizacją prawa pierwokupu.
W interpretacji z dnia 4 czerwca 2010 r. (sygn. ITPB2/415-201/10/MM) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy wypowiedział się w sprawie warunków uprawniających do skorzystania ze zwolnienia zawartego we wskazanym wyżej art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o PIT. Organ podatkowy zwrócił uwagę, że nie w każdym przypadku otrzymanie odszkodowania z tytułu wywłaszczenia nie będzie skutkowało brakiem konieczności opodatkowania otrzymanej kwoty.
W szczególności należy stwierdzić, że podstawowym warunkiem uprawniającym do skorzystania z przedmiotowego zwolnienia jest uzyskanie przychodu między innymi z tytułu odszkodowania wypłacanego stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami.
Odszkodowanie przysługuje zatem dotychczasowym właścicielom, użytkownikom wieczystym oraz osobom, którym przysługuje do nieruchomości ograniczone prawo rzeczowe, w stosunku do których została wydana indywidualna decyzja określająca wysokość odszkodowania. Warunkiem koniecznym do skorzystania ze zwolnienia jest ponadto brak łącznego zaistnienia następujących przesłanek:
1. nabycie nieruchomości nastąpiło w okresie 2 lat przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego lub odpłatnym zbyciem,
2. cena jej nabycia była o co najmniej 50% niższa od wysokości odszkodowania lub ceny zbycia.
W interpretacji podkreślono, że wyłączenie otrzymanej kwoty z opodatkowania nie będzie mogło nastąpić tylko w przypadku ziszczenia się obu powyższych przesłanek. Jeżeli natomiast wystąpi tylko jedna z nich, np. nieruchomość zostanie nabyta rok przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego, ale jednocześnie jej cena nie będzie o co najmniej 50% niższa od wysokości odszkodowania, podatnik zachowa prawo do zwolnienia.
W stanie faktycznym będącym podstawą wydanej interpretacji organ podatkowy zajął stanowisko korzystne dla podatnika, który został wywłaszczony, a należącą do niego nieruchomość nabył w drodze spadku.
W interpretacji wskazano, że uzyskane odszkodowanie nie spowoduje powstania obowiązku podatkowego na gruncie ustawy o PIT, ponieważ nabycie nieruchomości miało miejsce w okresie przekraczającym 2 lata przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego, a ponieważ nastąpiło w drodze spadku niemożliwe jest ustalenie ceny jej nabycia. W rezultacie, z powodu niezaistnienia żadnej z dwóch przesłanek negatywnych do skorzystania ze zwolnienia, podatnik nie będzie musiał opodatkowywać otrzymanego odszkodowania.
Podsumowując, zwolnienie zawarte w art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o PIT może mieć zastosowanie tylko do odszkodowań wypłaconych stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami lub z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie oraz z tytułu sprzedaży nieruchomości w związku z realizacją przez nabywcę prawa pierwokupu. Jednocześnie nie mogą wystąpić łącznie dwie przesłanki negatywne tj. zbyt krótki okres między nabyciem nieruchomości a postępowaniem wywłaszczeniowym i zbyt niska cena nabycia w stosunku do otrzymanego odszkodowania.
Jarosław Włoch
Aplikant radcowski, konsultant w Departamencie Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie
-----
Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.
