Podatki - kratka wraca do łask!

W dniu 22 grudnia 2008 r. ETS uznał za sprzeczne z prawem unijnym polskie przepisy obowiązujące od 1 maja 2004 r., dotyczące ograniczenia prawa do odliczenia podatku naliczonego VAT w przypadku zakupu paliwa do samochodów używanych do prowadzenia działalności gospodarczej. W związku z tym podatnicy mogą składać korekty rozliczeń VAT.

Zmiana przepisów

Zgodnie z przepisami obowiązującymi przed dniem wejścia Polski do UE, tj. do końca kwietnia 2004 r., podatnicy VAT nie mieli prawa do odliczenia VAT z faktury dokumentującej zakup samochodu osobowego oraz innych samochodów o dopuszczalnej ładowności do 500 kg. Związane to było równocześnie z brakiem prawa do odliczenia VAT przy nabyciu paliwa do tych samochodów. Ponadto podatnikom nabywającym samochody inne niż osobowe, którzy nie posiadali homologacji producenta lub importera wymaganej dla tego rodzaju samochodów także nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT.

Zatem jeżeli ze świadectwa homologacji znajdującego się w posiadaniu podatnika wynikało, że samochód można było uznać za ciężarowy, przy zachowaniu warunku dopuszczalnej ładowności, przysługiwało mu prawo do odliczenia VAT przy jego nabyciu.

Natomiast od 1 maja 2004 r. zasady odliczania VAT przy nabyciu samochodów określał tzw. wzór Lisaka. Podatnik mógł odliczyć 50% kwoty podatku wynikającego z faktury zakupu pojazdu, nie więcej jednak niż 5.000 zł, jeżeli ładowność samochodu była niższa niż wyliczona według tego wzoru. Oznaczało to, iż tylko podatnicy użytkujący do działalności gospodarczej samochody, które spełniały ten wzór mogli odliczyć cały VAT zawarty w cenie samochodu. Mieli oni także prawo do odliczenia VAT przy nabyciu paliwa do tego samochodu.

Przepisy obowiązujące od 1 maja 2004 r. były niekorzystne głównie dla podatników użytkujących tzw. samochody z kratką, którzy z uwagi na zmianę przepisów zostali pozbawieni prawa do odliczenia VAT od nabytego paliwa.

W sierpniu 2005 r. kolejny raz zmieniono przepisy określające zasady odliczania VAT przy nabyciu samochodów. Wzór Lisaka został usunięty z ustawy o VAT i zastąpiony szczegółowymi definicjami opisowymi.

Przepisy te zawęziły katalog aut, przy zakupie których podatnik miał prawo do odliczenia VAT, a także prawo do odliczania VAT od nabywanego do nich paliwa. Obowiązują one do dzisiaj. Zgodnie z tymi przepisami w sytuacji gdy przedmiotem nabycia jest samochód osobowy lub inny pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, kwotę podatku naliczonego stanowi 60% kwoty VAT określonej w fakturze, VAT należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów lub kwoty wynikającej z dokumentów celnych lub decyzji celnych - nie więcej jednak niż 6.000 zł. Ta sama zasada odliczania VAT dotyczy samochodów użytkowanych na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innych umów o podobnym charakterze. Wynika to z art. 86 ust. 3 i 7 ustawy o VAT (Dz. U. nr 54, poz. 535 ze zm.).

Ponadto w art. 86 ust. 4 ustawy ustawodawca zawarł wyjątki od powyższej zasady.

Wyroki sądów administracyjnych

Już w kwietniu 2007 r. WSA we Wroc­ławiu wydał wyrok (sygn. akt I SA/Wr 1852/06), w którym stwierdził niezgodność z VI Dyrektywą przepisów ograniczających po 1 maja 2004 r. prawo do odliczenia VAT przy nabywaniu samochodów i paliwa do ich napędu. W wyroku tym Sąd uznał, iż w ustawie o VAT mogłoby istnieć jedynie takie ograniczenie w zakresie odliczania VAT od paliwa, które zakazywałoby odliczania w przypadku paliw wykorzystywanych do napędu samochodów osobowych lub innych samochodów o dopuszczalnej ładowności do 500 kg.

Natomiast WSA w Krakowie postanowieniem z 17 maja 2007 r. (sygn. akt I SA/Kr 603/06) wystąpił do ETS z pytaniem prejudycjalnym, czy art. 17 ust. 2 i 6 VI Dyrektywy nie stoi na przeszkodzie, by Polska uchyliła całkowicie przepisy obowiązujące przed akcesją i w ich miejsce wprowadziła nowe kryteria odliczenia VAT przy zakupie paliwa do samochodów, a następnie zmieniła te kryteria?

Spór toczący się przed WSA w Krakowie dotyczył możliwości odliczania VAT od zakupu paliwa do samochodu używanego w ramach prowadzonej działalności na podstawie umowy leasingu. W marcu 2005 r. podatnik zawarł umowę leasingu operacyjnego samochodu, która została zarejestrowana w urzędzie. Samochód ten spełniał tzw. wzór Lisaka, dzięki czemu podatnik odliczał VAT od rat leasingowych oraz od zakupu paliwa. Jednak w wyniku zmiany przepisów z dniem 22 sierpnia 2005 r. utracił prawo do odliczania VAT od paliwa.

Korzystny wyrok ETS

W czerwcu 2008 r. Komisja Europejska wezwała Polskę do dostosowania przepisów krajowych dotyczących wyłączeń prawa do odliczenia VAT, należnego lub zapłaconego od niektórych pojazdów silnikowych i od paliwa nabywanego do napędu tych pojazdów do przepisów Dyrektywy.

Natomiast w dniu 22 grudnia 2008 r. zapadł bardzo korzystny dla podatników VAT wyrok w tej sprawie (sygn. C-414/07).

ETS uznał, że Polska naruszyła tzw. klauzulę stałości. Polska mogła zachować tylko takie ograniczenia przy odliczaniu VAT w związku z nabyciem paliwa do samochodów używanych do działalności opodatkowanej VAT, które obowiązywały przed 1 maja 2004 r. (czyli przed przystąpieniem Polski do UE).

Wyrok ten dotyczył odliczania VAT od paliwa, ale można go pośrednio odnieść także do odliczania VAT przy nabyciu samochodów.

Kto może odzyskać VAT?

Powyższy wyrok oznacza, że podatnicy, którzy w związku ze zmianą przepisów nie odliczali VAT, mogą ubiegać się o zwrot tego podatku. Są to m.in. podatnicy, którzy z dniem 1 maja 2004 r. utracili prawo do odliczania VAT w związku z nabyciem paliwa do samochodów z tzw. kratką. Są to także podatnicy, którzy w wyniku zmiany przepisów od 22 sierpnia 2005 r. utracili prawo do odliczenia VAT od paliwa do samochodów spełniających wzór Lisaka.

Natomiast jeżeli chodzi o nabywane samochody niespełniające warunków do pełnego odliczenia VAT (określonych w art. 86 ust. 3 i 4 ustawy) to o prawie do jego odliczenia będzie decydowała homologacja. Bowiem do końca kwietnia 2004 r., aby móc odliczyć VAT przy nabyciu samochodu (oraz paliwa), podatnik musiał mieć homologację producenta lub importera, że samochód nie był osobowy. Powyższe potwierdził także Wiceminister Finansów Maciej Grabowski w dniu 8 stycznia 2009 r. w Sejmie. Stwierdził on, że prawo do odliczeń dotyczy tych samochodów, które posiadają odpowiednią homologację jako pojazdy ciężarowe. Zdaniem Ministra ?nie wystarczą same tzw. przeróbki czy zamontowanie tej słynnej kratki, musi być homologacja?.

Podatnicy, aby odzyskać podatek VAT muszą złożyć korektę deklaracji VAT (zgodnie z art. 86 ust. 13 ustawy o VAT). Termin do złożenia korekty deklaracji VAT za 2004 r. już upłyną, jednak istnieje możliwość do składania deklaracji za następne okresy.

autor: Aleksandra Węgielska

Gazeta Podatkowa Nr 527 z dnia 2009-01-26