Przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej, prawa własności nieruchomości gruntowej w zamian za odszkodowanie
W praktyce gospodarczej zdarza się, iż podatnicy będący właścicielami nieruchomości gruntowych otrzymują decyzję w sprawie wywłaszczenia, zgodnie z którą ww. nieruchomości zostają przejęte na rzecz Skarbu Państwa z przeznaczeniem na inwestycję publiczną (np. na budowę drogi). Na podstawie przedmiotowej decyzji dotychczasowi właściciele nieruchomości otrzymują odszkodowanie.
W związku z powyższym powstaje wątpliwość, jak na gruncie podatku od towarów i usług należy zakwalifikować ww. czynność. Czy należy wystawić fakturę VAT i opodatkować otrzymane odszkodowanie podatkiem VAT? Czy może uznać, iż odszkodowanie to nie stanowi wynagrodzenia z tytułu czynności opodatkowanej podatkiem VAT i tym samym nie generuje obowiązku udokumentowania ww. transakcji za pomocą faktury VAT?
Udzielając odpowiedzi na powyższe pytania, w pierwszej kolejności należ wskazać, iż zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług (zwanej dalej ustawa o VAT) opodatkowaniu podlega m.in. odpłatna dostawa na terytorium kraju. Z kolei w myśl z art. 7 ust. 1 pkt 1 przywołanej ustawy, przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie.
Mając na uwadze zacytowaną powyżej regulację, należy uznać iż, czynność polegająca na przeniesieniu z nakazu organu władzy publicznej, prawa własności nieruchomości gruntowej należącej do podatnika VAT, w zamian za przysługujące mu odszkodowanie, podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
Z uwagi na okoliczność, iż wypłata odszkodowania następuje dużo później niż otrzymanie przez podatnika decyzji wywłaszczającej rodzi się pytanie, kiedy należy rozpoznać obowiązek podatkowy z tytułu przedmiotowej czynności? Czy podatek VAT należy rozliczyć już w momencie wydania lub uprawomocnienia się decyzji, czy może dopiero w z chwilą otrzymania odszkodowania?
Odpowiedź na powyższe pytanie znajdziemy w § 3 ust. 1 rozporządzenia w sprawie ustawy o VAT, zgodnie z którym w przypadku przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu własności towarów w zamian za odszkodowanie, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty.
Odszkodowanie zostało przyznane i wypłacone w marcu 2011 r. Rozliczenia podatku należy dokonać w momencie otrzymania odszkodowania, czyli w deklaracji VAT-7 składanej za miesiąc marzec 2011 r.
Kolejną istotną do rozstrzygnięcia kwestią związaną z otrzymaniem odszkodowania w zamian za przeniesienie z mocy prawa własności nieruchomości gruntowej jest ustalenie czy ww. odszkodowanie uwzględnia podatek VAT i tym samym stanowi kwotę brutto, czy nie uwzględnia podatku i stanowi kwotę netto. Przypomnijmy, podstawą opodatkowania jest obrót. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku.
W świetle powyższego przepisu, zdaniem autora należy uznać, iż odszkodowanie stanowiące wynagrodzeniem z tytułu przeniesienia własności nieruchomości stanowi kwotę należną zawierającą już podatek VAT (brutto).
Podatnik otrzymał odszkodowanie w kwocie 246 000 zł. Kwota ta stanowi kwotę należną zawierającą podatek. Tym samym wysokość należnego podatku należy obliczyć tzw. metodą "w stu". Wyliczony w ten sposób podatek (stawka 23%) wynosi 46 000 zł.
Małgorzata Breda
ECDDP Sp. z o.o.
