Streszczenie zmian przepisów o VAT obowiązujących od 1 stycznia 2003
Zmiany w ustawie o VAT
1. Zmiana załączników do ustawy
Najistotniejszą zmianą jest niewątpliwie przejście z dotychczas stosowanych dla celów VAT i akcyzy klasyfikacji statystycznych, tzn:
- systematycznego Wykazu Wyrobów (SWW)-w odniesieniu do towarów,
- klasyfikacji Wyrobów i Usług (KwiU)-w odniesieniu do usług,
- klasyfikacji Obiektów Budowlanych (KOB)-w odniesieniu do obiektów budowlanych,
na nowe klasyfikacje:
- Polską Klasyfikację Wyrobów i Usług (PKWiU)-w odniesieniu do towarów i usług, oraz
- Polską Klasyfikację Obiektów Budowlanych (PKOB)-w odniesieniu do obiektów budowlanych.
W związku z powyższym zmianie uległy zarówno niektóre przepisy, w których uwzględniony jest symbol statystyczny (jak np. Art. 6 ust. 8B pkt 12 ustawy), jak również załączniki do ustawy o VAT i rozporządzenia o VAT.
Należy jednakże podkreślić, że stosownie do art. 6 ustawy z dnia 4 grudnia 2002 r. nowelizującej ustawę o VAT, w przypadku, gdy powyższe zmiany spowodowałyby zmianę dotychczas stosowanych stawek podatku VAT albo zmianę w zakresie zwolnienia od podatku VAT, podatnik powinien stosować stawki lub zwolnienia określone w ustawie o VAT w brzmieniu obowiązującym na dzień 31 grudnia 2002 roku.
Należy wskazać również na art. 5 powyższej ustawy, który stwierdza, że zmiany w klasyfikacjach statystycznych oraz w kluczach powiązań pomiędzy tymi klasyfikacjami, wprowadzone po dniu wejścia w życie nowelizacji ustawy o VAT, nie mogą powodować zmian w wysokości opodatkowania podatkiem VAT oraz akcyzą.
Można zatem stwierdzić, że powyższe regulacje "zamrażają" stosowne przepisy determinujące stawkę podatku VAT lub zwolnienia z VAT. W efekcie, podatnicy powinni stosować dotychczasowe stawki i zwolnienia aż do momentu zastąpienia obecnej ustawy nową ustawą o VAT, dostosowaną do dyrektyw Unii Europejskiej.
Należy zauważyć, że w rozporządzeniu o VAT brak jest podobnych przepisów przejściowych.
Dokładny opis powyższych kwestii znajdziecie Państwo w komentarzu do art. 4, 18, 50 i 54 ustawy, [ w:] "Ustawa o VAT. Komentarz", Difin 2003
2. Nowe obawiązki informacyjne w VAT
Przedmiotowa nowelizacja nakłada również nowe obowiązki na podatnika VAT. Zgodnie z art. 32a (dodanym do ustawy z dniem 1 stycznia 2003 roku), podatnik wystawiający fakturę VAT obowiązany jest w niektórych przypadkach do:
- udostępnienia nabywcy do wglądu oryginału lub uwierzytelnionego notarialnie odpisu dokumentu potwierdzającego, że podatnik złozył do urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne dla celów podatku VAT;
- umożliwienia nabywcy wglądu w dowody księgowe i ewidencję prowadzoną dla potrzeb podatku VAT, jak również umożliwienia nabywcy "otrzymania kopii deklaracji VAT w tej części, która dokumentuje jej złożenie za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy u podatnika będącego sprzedawcą";
- potwierdzenia odbioru pisemnego żądania o udestępnienie powyższych dokumentów.
W przypadku, gdy nabywca posiada powyższe potwierdzenie, jednak nie otrzyma od podatnika informacji wymienionych powyżej, może on zawiadomić o tym właściwy urząd skarbowy. W przypadku, gdy nabywca złoży takie zawiadomienie przed rozpoczęciem u niego kontroli skarbowej, w trakcie której stwierdzone będzie, że odliczył on podatek VAT z faktur wystawionych przez podatnika i niepotwierdzonych u niego kopią, nabywca nie będzie zobowiązany do zapłaty 30% dodatkowego zobowiązania podatkowego w VAT z tytułu dokonania powyższego odliczenia. Jednakże nadal będzie on zobowiązany do zapłaty nienależnie odliczonego VAT naliczonego wraz z odsetkami karnymi.
Ponadto, warto również zauważyć, że zgodnie z dodanym do art. 9 ustawy o VAT ustępem 9a, na wniosek złożony przez zainteresowany podmiot, urząd skarbowy jest obowiązany do potwierdzenia, czy podmiot określony we wniosku jest zarejestrowanym podatnikiem VAT. Zainteresowanym może być zarówno sam podatnik, jak i osoba trzecia mająca interes prawny w złożeniu wniosku.
Szerszy opis powyższych kwestii znajdziecie Państwo w komentarzu do art. 9, 23 i 32a ustawy, [w:] "Ustawa o VAT. Komentarz", Difin 2003
3. Prawo do legitymowania nabywcy
Zgodnie z art. 35a, dodanym do ustawy o VAT z dniem 1 stycznia 2003 roku, sprzedawca niektórych wyrobów akcyzowych może żądać od nabywcy okazania dowodu tożsamości lub innego dokumentu identyfikującego nabywcę, w przypadkach gdy przepisy nakładają na nabywcę obowiązek złożenia oświadczenia o przeznaczeniu tych wyrobów.
Szerszy opis powyższej kwestii znajdziecie Państwo w komentarzu do art. 35a ustawy, [w:] "Ustawa o VAT. Komentarz", Difin 2003
4. Pozostałe zmiany
Nowelizacja dokonała zmiany również w treści art. 62 par. 3 Kodeksu karnego skarbowego poprzez zwiększenie wysokości górnej granicy kary grzywny ze 180 do 720 stawek dziennych i rozszerzenie zakresu jej stosowania. Zgodnie z nowym brzmieniem omawianej regulacji, karze grzywny w powyższej wysokości podlegać będą osoby, które wbrew przepisom o podatku VAT oraz o podatku akcyzowym lub Ordynacji podatkowej:
- nie przechowują kopii wystawionej faktury lub rachunku,
- nie zawiadomią właściwego organu podatkowego o miejscu przechowywania ksiąg podatkowych oraz dokumentów związanych z ich prowadzeniem.
Dodatkowo, począwszy od stycznia 2003 roku, poniższe towary będą opodatkowane stawką 22% a nie, jak do końca 2002 roku, stawką 12% VAT:
1) łyżwy popularne dziecięce (SWW 0675-68),
2) rowery i pojazdy dziecięce (SWW 1043-5),
3) urządzenia ogródków dziecięcych z drewna (SWW 1749-2),
4) zabawki i gry towarzyskie (SWW 282),
5) obuwie z łyżwami o numeracji metrycznej do 23 cm, bez względu na symbol SWW,
6) narty dziecięce o długości do 120 cm, wiązania i kijki do tych nart, bez względu na symbol SWW,
7) sanki dla dzieci, bez względu na symbol SWW,
8) meble dla dzieci do 7 lat, bez względu na symbol SWW.
Zmiany w rozporządzeniu o VAT
1. Stosowanie nowych klasyfikacji statystycznych
Przepisy rozporządzenia o VAT nie uwzględniają regulacji przejściowych "zamrażających" stawki VAT i zwolnienia, tak jak ma to miejsce w przypadku ustawy o VAT. W związku z powyższym w przypadku, gdy stawki VAT i zwolnienia wynikają z przepisów rozporządzenia o VAT wydaje się, że zasadnym jest stosowanie wyłącznie przepisów w nowym brzmieniu (przy zastosowaniu klasyfikacji PKWiU) bez odwoływania się do stanu prawnego obowiązującego w dniu 31 grudnia 2002 r.
Kwestia ta jest szerzej omówiona w komentarzu do art. 4, 18, 50 i 54 ustawy, [w:] "Ustawa o VAT. Komentarz", Difin 2003
2. Przypadki i zasady zwrotu podatku naliczonego podatnikom dokonującym importu towarów
Zgodnie z § 8 rozporządzenia o VAT, w przypadku przyjęcia w używanie towarów z importu oraz importu części zamiennych do napraw gwarancyjnych opodatkowanych, prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z dokumentu celnego przysługuje niezależnie od kwestii braku możliwości zaliczenia poniesionych wydatków do kosztów uzyskania przychodów.
Dokładny opis powyższych kwestii znajdziecie Państwo w komentarzu w do art. 19, 23 oraz 25 ustawy, [w:] "Ustawa o VAT. Komentarz", Difin 2003
3. Zasady wystawiania i przechowywania faktur oraz not korygujących
Zgodnie z dodanym do § 36 ustępem 5, faktury wystawiane przez Telekomunikację Polską S.A. na rzecz jej abonentów z tytułu świadczenia usług telekomunikacyjnych będą mogły zawierać w wyodrębnionej części dane dotyczące usług świadczonych przez innych operatorów na rzecz tych abonentów, pod warunkiem, iż z umów zawartych przez Telekomunikację Polską S.A. z innymi operatorami będzie wynikać taki właśnie sposób ich dokumentowania. Warto podkreślić, że przepis ten budzić może wątpliwości odnośnie zgodności z zasadą równości podmiotów gospodarczych wobec prawa oraz powszechności opodatkowania (ograniczenie preferencji do jednego podmiotu).
Zgodnie ze zmodyfikowanym brzmieniem § 40 ustęp 4 podatnicy, którzy otrzymają faktury potwierdzające nabycie wspomnianych powyżej usług będą uprawnieni do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony określony w tych fakturach jedynie w miesiącu, w którym przypada określony w nich termin płatności (jest to zatem ograniczenie ustawowego terminu dwóch miesięcy), a w przypadku podatników sprzedających wyłącznie produkty rolne oraz małych podatników, którzy wybrali metodę kasową - prawo do takiego obniżenia będzie przysługiwać w kwartale, w którym przypada termin płatności określony w tych fakturach.
Ponadto, na mocy § 40 ustęp 5 podatnicy, którzy nabędą towary i usługi udokumentowane fakturami wystawionymi przez małych podatników rozliczających się metodą kasową będą uprawnieni do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony określony w tej fakturze w rozliczeniu za miesiąc, w którym:
- dokonano części zapłaty przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi;
- w całości uregulowano należność;
- przypada 90 dzień od dnia otrzymania towaru lub wykonania usługi w przypadkach innych niż określone powyżej.
A zatem, również w tym przypadku ograniczono termin odliczenia do jednego okresu rozliczeniowego.
Rozporządzenie poszerza także możliwość potwierdzania odbioru i korekty kwoty podatku naliczonego w oparciu o faktury korygujące o podatników sprzedających wyłącznie produkty rolne i małych podatników (§ 41 ust. 4 i 5 oraz § 42 ust. 4).
Szerzej na temat zasad wystawiania faktur VAT w komentarzu do art. 32 ustawy, [w:] "Ustawa o VAT. Komentarz", Difin 2003
4. Stawka 0% w przypadku usług telekomunikacyjnych
Z dniem 1 stycznia 2003 r. wprowadzono do § 64 rozporządzenia o VAT kategorię usług telekomunikacyjnych. W efekcie, od tej daty świadczenie na rzecz nierezydentów usług telekomunikacyjnych, których efekt wykorzystany będzie za granicą podlega opodatkowaniu stawką 0% VAT, o ile płatność za usługę dokonana będzie w ciągu 90 dni na konto bankowe polskiego usługodawcy. Zatem zastosowany został w tym przypadku mechanizm analogiczny do stosowanego dotychczas w odniesieniu do np. usług reklamowych. Niemniej jednak, Ministerstwo Finansów konstruując omawiany przepis nie uwzględniło, że w praktyce gospodarczej płatności pomiędzy operatorami telefonicznymi dokonywane są w drodze kompensat (co wyklucza możliwość zastosowania omawianej preferencji) oraz nie wytłumaczyło na czym ma polegać "wykorzystanie za granicą efektu usługi telekomunikacyjnej". Wydaje się, że należałoby przyjąć, iż w przypadku rozliczeń międzyoperatorskich z tytułu świadczenia międzynarodowych usług telekomunikacyjnych efekt usługi wystąpi w pewnej części za granicą.
5. Stosowanie stawki 0% VAT a kwestia usług nabywanych za środki bezzwrotnej pomocy zagranicznej
Przepisy rozporządzenia nie przewidują zastosowania obniżonej do wysokości 0% stawki podatku VAT do usług nabywanych za środki bezzwrotnej pomocy zagranicznej, otrzymane na podstawie umów zawartych przez rządy państw obcych lub organizacje międzynarodowe z rządem Rzeczypospolitej Polskiej, gdy umowy takie przewidują możliwość sfinansowania podatku VAT ze środków takiej pomocy.
Szerzej na temat kwestii związanych z wykorzystywaniem środków finansowych bezzwrotnej pomocy zagranicznej w komentarzu do art. 23, 47 i 50 ustawy, [w:] "Ustawa o VAT. Komentarz", Difin 2003
6. Zwolnienia od podatku
Na mocy dodanego do rozporządzenia § 67a, od podatku VAT zwolnione jest udzielanie bez pobrania należności licencji lub upoważnienia do korzystania z licencji lub przeniesienia autorskiego prawa majątkowego - w odniesieniu do programu komputerowego na rzecz szkół publicznych, szkół wyższych, zakładów kształcenia nauczycieli, placówek oświatowych Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu, a także import takich usług, w celu ich świadczenia bez pobrania należności na rzecz wymienionych powyżej podmiotów.
Zastosowanie takiego zwolnienia jest możliwe po uprzednim uzyskaniu przez podatnika zaświadczenia wydanego przez Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej potwierdzającego, że świadczone usługi są związane z realizacją programu "Internet w Szkołach". Kopię wspomnianego powyżej zaświadczenia oraz kopię umowy pomiędzy świadczącym a nabywającym usługi podatnik będzie zobowiązany przekazać do właściwego urzędu skarbowego w ciągu 30 dni od dnia sprzedaży usług oraz przechowywać je przez okres 5 lat od dnia dokonania sprzedaży usług.
Szerzej na temat zwolnień z podatku VAT w komentarzu do art. 7, 14 i 47 ustawy, [w:] "Ustawa o VAT. Komentarz", Difin 2003
7. Przepisy przejściowe i końcowe
W drodze nowelizacji rozporządzenia o VAT skreślono § 68, efektem czego ograniczenie czasowe stosowania obniżonej do wysokości 0% stawki podatku VAT zostało uchylone.
Szerzej na temat stosowania stawki 0% VAT w komentarzu do art. 18 i 50 ustawy, [w:] "Ustawa o VAT. Komentarz", Difin 2003
