Osoba niepełnosprawna to osoba, która posiada:
• orzeczenie o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, określonych w odrębnych przepisach, lub
• decyzję przyznającą rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, albo
• orzeczenie o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku życia, wydanego na podstawie odrębnych przepisów (osób małoletnich dotyczą po prostu inne zasady orzekania niepełnosprawności).
W przepisach dotyczących ulg czasem występuje pojęcie I (pierwszej) i II (drugiej) grupy inwalidzkiej.
Osoby z I grupą inwalidzką to w rozumieniu przepisów podatkowych również osoby, w stosunku do których orzeczono:
• całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji albo
• znaczny stopień niepełnosprawności.
Osoby z II grupą inwalidzką o w rozumieniu przepisów podatkowych również osoby, w stosunku do których orzeczono:
• całkowitą niezdolność do pracy albo
• umiarkowany stopień niepełnosprawności.
Status osoby niepełnosprawnej powinien trwać w chwili dokonywania wydatku, a nie w chwili dokonywania odliczenia w PIT rocznym.
Odliczenia może dokonać właśnie taka osoba niepełnosprawna, albo:
• małżonek osoby niepełnosprawnej;
• dziecko (lub dzieci) osoby niepełnosprawnej, również przysposobione (adoptowane);
• dziecko obce przyjęte przez osobę niepełnosprawną na wychowanie;
• pasierb (dziecko małżonka) osoby niepełnosprawnej;
• rodzic osoby niepełnosprawnej;
• rodzic małżonka osoby niepełnosprawnej;
• brat i / albo siostra osoby niepełnosprawnej;
• ojczym lub macocha (małżonek rodzica) osoby niepełnosprawnej);
• zięć i / albo synowa osoby niepełnosprawnej,
jeżeli osoba niepełnosprawna pozostaje na jego utrzymaniu i jeżeli dochody osoby niepełnosprawnej nie przekraczają w roku podatkowym 9120 zł.
Odliczenia dokonuje zawsze ten, kto ponosi wydatek (tzn. gdy potrzeba do odliczenia dowodu poniesienia wydatku, to dowód ten jest na nazwisko tej właśnie osoby). Jeżeli jest to osoba niepełnosprawna - ona odlicza wydatek. Jeżeli jest to ww. osoba opiekująca się osobą niepełnosprawną - odlicza ten wydatek tylko jeśli osoba niepełnosprawna osiąga dochody mieszczące się w limicie. Gdy osoba niepełnosprawna zarabia więcej, opiekun nic nie odliczy.
Limit dotyczy dochodu, tzn. przychodu pomniejszonego o koszty uzyskania przychodu, bez względu na źródło jego uzyskiwania.
Większość wydatków nie jest w żaden sposób limitowana, a niektóre nie wymagają posiadania dowodu poniesienia wydatku (przewodnik, pies asystujący, używanie samochodu), choć mogą wymagać posiadania innych dokumentów.
Uwaga, w jednym przypadku ulga przysługuje na osoby pełnosprawne (na obozy i kolonie dla dzieci osób niepełnosprawnych).
Ulga rehabilitacyjna to szereg różnego rodzaju wydatków, które mogą odliczyć od dochodu osoby niepełnosprawne lub osoby, na których utrzymaniu osoby niepełnosprawne pozostają. Od 2011 r. obowiązują nowe - bardziej rygorystyczne - zasady dokumentowania prawa do odliczenia. Ograniczono również znacząco odliczenia związane z psem towarzyszącym osobom niepełnosprawnym.
W ramach ulgi rehabilitacyjnej odliczamy również:
• przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
• używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną zaliczoną do I lub II grupy inwalidztwa albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16. roku życia, dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne - w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł;
Nie odliczamy wydatków na zakup pojazdu, nawet jeśli jest częściowo sfinansowany z PFRON.
Podstawą odliczenia wydatków na przystosowanie pojazdu do potrzeb niepełnosprawnego jest dokument stwierdzający poniesienie wydatki, zawierający w szczególności:
• dane identyfikujące kupującego (odbiorcę usługi lub towaru),
• dane identyfikujące sprzedającego (towar lub usługę),
• rodzaj zakupionego towaru lub usługi oraz
• kwotę zapłaty.
W ramach ulgi rehabilitacyjnej odliczamy również wydatki na szeroko rozumianą opiekę i pomoc, która obejmuje np. pielęgniarki, przewodników, czy tłumaczy języka migowego.
W ramach ulgi rehabilitacyjnej odliczyć można wydatki poniesione na:
• opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł;
• opłacenie przewodników osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł.
Do odliczenia nie są potrzebne żadne dokumenty dotyczące wysokości wydatków (czyli faktury, pokwitowania, przelewy, rachunki), wystarczy jedynie ponieść wydatek i odliczyć go w zeznaniu rocznym PIT. Jednakże na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej podatnik jest obowiązany przedstawić dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności wskazać z imienia i nazwiska osoby, które opłacono w związku z pełnieniem przez nie funkcji przewodnika (urząd sprawdzi, czy przewodnik rozliczył sie z fiskusem, czy ma uprawnienia oraz czy w ogóle istnieje).
Do odliczenia nie są potrzebne żadne dokumenty dotyczące wysokości wydatków (czyli faktury, pokwitowania, przelewy, rachunki), wystarczy jedynie ponieść wydatek i odliczyć go w zeznaniu rocznym PIT. Jednakże na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej podatnik jest obowiązany przedstawić dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności wskazać z imienia i nazwiska osoby, które opłacono w związku z pełnieniem przez nie funkcji przewodnika (urząd sprawdzi, czy przewodnik rozliczył sie z fiskusem, czy ma uprawnienia oraz czy w ogóle istnieje).
Oczywiście faktury czy inne dowody poniesienia wydatków też można przedstawić.
Z reguły podatnicy wskazują odliczenie maksymalne - 2280 zł. Każde odliczenie musi być jednak racjonalne - opłacano przewodników, to przewodnicy czy ich pracodawcy muszą z reguły te przychody wykazywać podatkowo.To, że wydatku nie trzeba dokumentować, nie oznacza, że podatnik zawsze może odliczyć maksymalną kwotę.
Odliczeniu podlegają również udokumentowane, ale nielimitowane wydatki na
• opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa - bez limitu wydatków;
• opłacenie tłumacza języka migowego - bez limitu wydatków.
Podstawą odliczenia jest dokument stwierdzający poniesienie wydatki, zawierający w szczególności:
• dane identyfikujące kupującego (odbiorcę usługi lub towaru),
• dane identyfikujące sprzedającego (towar lub usługę),
• rodzaj zakupionego towaru lub usługi oraz
• kwotę zapłaty.
Osoby niewidome i niedowidzące zaliczone do I lub II grupy inwalidztwa oraz osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczone do I grupy inwalidztwa mają prawo odliczyć począwszy od roku 2011 wydatki na utrzymanie psa asystującego. Rok wcześniej odliczenia dotyczyły psa przewodnika.
Limit roczny wydatków wynosi 2280 zł.
Nie podlega odliczeniu wydatek na zakup psa asystującego.
W ramach ulgi rehabilitacyjnej odliczamy także wydatki na leki - w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo). Chodzi o nadwyżkę nad wydatki 100 zł miesięcznie.
Zatem wystarczy posiadać stosowny stopień niepełnosprawności, uzyskać zaświadczenie lekarza specjalisty (a nie lekarza ogólnego czy lekarza rodzinnego) o potrzebie stosowania określonych leków, zakupić te leki, a jeżeli wydatki w danym miesiącu na te leki przekroczą 100 zł, to ta nadwyżka będzie podlegać odliczeniu. Jeżeli w danym miesiącu wydatki wyniosą 20 zł, to tych wydatków nie odliczamy.
W ramach ulgi rehabilitacyjnej odliczamy również wydatki mieszkaniowe, czyli wydatki poniesione na adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności.
Wydatki te nie są objęte żadnym limitem, odliczamy tyle, ile wydaliśmy. Ważne, aby dotyczyło to mieszkań i budynków mieszkalnych, a nie budynków niemieszkalnych, przystosowywanych z różnych powodów dla potrzeb osoby niepełnosprawnej.
Nie odliczamy wydatków na zakup domów czy lokali mieszkalnych, jedynie wydatki na adaptację i wyposażenie. Jeżeli podatnik otrzyma zwrot VAT na zakupione materiały budowlane (z urzędu skarbowego), wóczas ulga rehabilitacyjna w tym zakresie nie przysługuje - nie można danej kwoty odliczyć, a złożone wcześniej zeznanie należy odpowiednio skorygować.
Omawiając zakres prac można skorzystać z fragmentu pisma Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, zgodnie z którym Literalne brzmienie "adaptacja" oznacza przystosowanie do innego użytku, przeróbkę dla nadania innego charakteru (Słownik Języka Polskiego tom I pod redakcją prof. dr Mieczysława Szymczaka, W-wa 1978). Adaptacja mieszkania lub budynku oznacza, zatem przeróbkę mającą nadać mu inny charakter, przystosować do innego użytku. Natomiast wyposażenie mieszkania/budynku to nadanie mu rzeczowych elementów zwiększających jego walory użytkowe. Zakres prac adaptacyjnych bądź prac związanych z wyposażeniem lokalu/budynku musi być przeprowadzony stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności podatnika i musi być związany z rodzajem niepełnosprawności. Przeprowadzone prace adaptacyjne mają ułatwiać osobie niepełnosprawnej funkcjonowanie w danym budynku lub lokalu mieszkalnym, a nie ogólnie zapewniać lepszy komfort mieszkania. Przez adaptację należy rozumieć takie przystosowanie mieszkania lub budynku mieszkalnego, które umożliwi lub ułatwi życie w nim osoby niepełnosprawnej, a nie jedynie poprawi standard.(...)"
Zatem zakres prac, które można przeprowadzić z prawem do ulgi, zależy od rodzaju niepełnosprawności konkretnej osoby. Często montuje się elementy podłogi - maty antypoślizgowe, płytki, urządzenia wspomagające wchodzenie po schodach czy korzystanie z sanitariatów, także urządzenia pomagające osobom na wózkach zamykać okna z niższego poziomu, podjazdy dla wózków inwalidzkich itp.
Podstawą odliczenia jest dokument stwierdzający poniesienie wydatki, zawierający w szczególności:
• dane identyfikujące kupującego (odbiorcę usługi lub towaru),
• dane identyfikujące sprzedającego (towar lub usługę),
• rodzaj zakupionego towaru lub usługi oraz
• kwotę zapłaty.
W ramach ulgi rehabilitacyjnej szereg wydatków na inne potrzeby osób niepełnosprawnych , m.in.:
• odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym;
• odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem na turnusie rehabilitacyjnym,
• odpłatność za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne (odliczenie to może być dokonane również w przypadku, gdy osoba, której dotyczy wydatek, posiada orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez właściwy organ na podstawie odrębnych przepisów obowiązujących do dnia 31 sierpnia 1997 r.)
• odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem: w takich zakładach
• odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:
- osoby niepełnosprawnej - karetką transportu sanitarnego,
- osoby niepełnosprawnej, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 - również innymi środkami transportu niż karetka transportu sanitarnego.
• zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji orazułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego;
• zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
Podstawą odliczenia jest dokument stwierdzający poniesienie wydatki, zawierający w szczególności:
• dane identyfikujące kupującego (odbiorcę usługi lub towaru),
• dane identyfikujące sprzedającego (towar lub usługę),
• rodzaj zakupionego towaru lub usługi oraz
• kwotę zapłaty.
Artur M. Brzeziński
