Używanie samochodów służbowych dla celów prywatnych
Zasadniczo w praktyce spotyka się dwa sposoby udostępniania pracownikom samochodów służbowych na cele prywatne. Pracownicy użytkują je bądź nieodpłatnie (nie ponosząc z tego tytułu żadnych kosztów) bądź odpłatne na podstawie zawieranych umów. O ile drugi przypadek nie wywołuje większych problemów, o tyle przy nieodpłatnym wykorzystywaniu pojawiają się pewne wątpliwości. Otrzymane przez pracodawcę opłaty z tytułu korzystania z samochodów służbowych przez pracowników dla celów prywatnych stanowią dla niego przychód podlegający opodatkowaniu zgodnie z regulacją art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.).
Przy zastosowaniu pierwszej metody dostrzec można problemy związane z określeniem wysokości przychodu po stronie pracownika. Art. 10 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm., zwaną dalej "ustawą o PIT") wskazuje katalog źródeł przychodów do których ustawodawca zaliczył m. in. stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, praca nakładcza, emerytura lub renta. Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o PIT, przychodami są otrzymane wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Zatem wszelkie świadczenia (pieniężne i niepieniężne) ze strony pracodawcy na rzecz pracownika należy zaliczyć to tzw. pracowniczych źródeł przychodu. W sytuacji bezpłatnego udostępniania pracownikom samochodów służbowych należy zatem zidentyfikować po stronie pracownika przychód w postaci otrzymania od pracodawcy nieodpłatnego świadczenia zaliczany do tzw. pracowniczych źródeł przychodu. Przychód taki podlega opodatkowaniu razem z wynagrodzeniem.
Wartość pieniężną świadczeń w naturze określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku (z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca uzyskania). Natomiast w przypadku nieodpłatnych świadczeń ich wartość ustala się w sposób następujący (art. 11 ust.2a ustawy o PIT):
jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia - według cen stosowanych wobec innych odbiorców,
jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione - według cen zakupu,
jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku - według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku,
w pozostałych przypadkach - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku (z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia).
Ustawodawca przyjął zatem, że najbardziej właściwym odniesieniem dla ustalenia wartości świadczeń będzie ich cena rynkowa. W praktyce przyjęło się, kilka metod dla określenia wartości świadczenia udostępnienia pracownikom pojazdów służbowych dla celów prywatnych. Pracodawcy przyjmują często metodę tzw. kilometrówki, czyli rozliczanie za pomocą ewidencji przebiegu wyliczanej w oparciu o oświadczenia pracowników o miesięcznym przebiegu. Stosuje się tu często stawki określone w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. z 2004 r. Nr 27, poz. 271 z późn. zm). Spotkać można także metodę ryczałtowego ustalania opłat, czy też stosowania swojego rodzaju odpowiednika odpłat leasingowych (np. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu ILPB1/415-208/08-2/AMN). W obrocie funkcjonuje także praktyka pobierania od pracowników tylko faktycznych kosztów eksploatacji.
Wskazać wreszcie należy na stosowaną w praktyce najbardziej zbliżoną do cen rynkowych metodę określania wartości poprzez przyjmowanie opłat właściwych dla wynajmowania pojazdów. Ustalając przychód z nieodpłatnego udostępnienia samochodu służbowego do celów prywatnych można wziąć pod uwagę np. markę samochodu, rok produkcji, stan techniczny, przebieg, wyposażenie, itp., a także zasady korzystania z niego (np. kto płaci za paliwo, przeglądy techniczne, naprawy itp.) i porównać z cenami usług świadczonych przez firmy zajmujące się wynajmem samochodów będących odpowiednikiem wykorzystywanego samochodu. Wszystkie powyższe sposoby z pewnymi zastrzeżeniami są akceptowane przez organy podatkowe.
Justyna Zając-Wysocka
Radca prawny, Dyrektor Departamentu Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie
