Więcej podatników podpadnie pod VAT

Prace nad rządową nowelizacją ustawy o VAT przedłużają się. Wszystko wskazuje na to, że nowe przepisy zaczną obowiązywać dopiero od 2008 roku. Dziś sejmowa podkomisja zajmująca się nowelizacją rozpatrzy resztę z ponad 50 poselskich poprawek zgłoszonych do rządowego projektu. Posłowie zdecydują m.in. o kształcie nowej definicji działalności gospodarczej. Resort finansów chce zrezygnować z obecnego określania wyłączeń z zakresu definicji, polegającego na odesłaniu do szczegółowych przepisów ustawy o PIT na rzecz definicji ogólnej.

Dziś w ustawie o VAT wprost wymienione są czynności wyłączone z pojęcia działalności gospodarczej, m.in. czynności wynikające ze stosunku pracy, umów zlecenia i o dzieło. Zmiana może spowodować poszerzenie zakresu podatników VAT, dlatego posłowie opozycji chcą, aby zaproponowane przez rząd nowe brzmienie przepisu uzupełnić o dotychczasowe szczegółowe wyłączenia odsyłające do art. 12 i 13 ustawy o PIT. Część ekspertów ocenia pozytywnie zgłoszoną poprawkę.

Problem zleceniobiorców

Zdaniem Tomasza Michalika, partnera i doradcy podatkowego w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy podstawowym plusem obecnego rozwiązania jest pewien automatyzm uznania bądź nieuznania danej osoby fizycznej za podatnika VAT. W praktyce bowiem fakt, że dana osoba fizyczna rozlicza się z podatku dochodowego na postawie wskazanych przepisów ustawy o PIT, powoduje, że nie jest ona podatnikiem VAT.

- Co do zasady osoby fizyczne, czytając dzisiejszy przepis, wiedzą, czy podlegają opodatkowaniu czy też nie. Proponowane brzmienie przepisu jest znacznie bliższe wspólnotowej dyrektywie, co należy ocenić pozytywnie, jednak nie wskazuje już tak jednoznacznie, kto jest a kto nie jest podatnikiem VAT - ocenia ekspert.

- W praktyce oznacza to, że np. każdy zleceniobiorca będzie musiał sprawdzić, czy zawarte przez niego umowy spełniają wszystkie trzy warunki wyłączenia z definicji działalności gospodarczej - mówi Tomasz Michalik.

Chodzi tu o warunek odpowiedzialności zlecającego, działania pod jego kierownictwem oraz ponoszenia przez zlecającego całego ryzyka gospodarczego związanego z wykonaniem zlecenia. Zdaniem eksperta konieczność każdorazowej szczegółowej analizy umów zawartych ze zleceniodawcami, to z punktu widzenia podatników trudność i wada nowego sformułowania przepisu

Poprawka na korzyść

Joanna Bielewicz, doradca podatkowy HLB Frąckowiak i Wspólnicy wyjaśnia, że poprawka wyraźnie wskazuje, w przeciwieństwie do propozycji rządowej, iż z definicji tej wyłączone są przychody osiągane przez pracowników i osoby wykonujące działalność osobiście.

- Jednocześnie poselska propozycja pozostawia przepis dotyczący wyłączenia wszelkich innych czynności spełniających stosowne warunki. W związku z tym należy te zmiany uznać za korzystniejsze w stosunku do propozycji rządowych - ocenia nasza rozmówczyni.

Również zdaniem dr. Krzysztofa Biernackiego, prawnika, eksperta podatkowego z Kancelarii Prawa Gospodarczego Koksztys z Wrocławia należy ocenić pozytywnie poselską poprawkę, która utrzymuje istniejący status quo w zakresie podmiotów niemających statusu podatników VAT, gdyż potwierdza ona istniejącą od dłuższego czasu praktykę.

- Wskazać jednak należy, iż idzie ona niejako pod prąd założeniom rządowym, które zmierzały do objęcia statusem podatnika jak najszerszy krąg podmiotów - twierdzi ekspert.

Podkreśla, że stanowisko rządowe jest zbieżne z obowiązującą obecnie dyrektywą wspólnotową, która nakazuje traktować jako podatników wszelkie podmioty poza pracownikami oraz usługodawcami o podobnym charakterze.

- Mając jednak na uwadze, że w trakcie dotychczasowych prac nad nowelizacją nie rozwiązano wielu wątpliwości dotyczących praktycznych aspektów rozliczania tego podatku, zgłaszanych przez potencjalnych podatników, pozostawienie definicji rządowej prowadzić będzie do zwiększenia ryzyka podatkowego dla tych podmiotów, co przemawia obecnie za przyjęciem propozycji poselskiej - argumentuje Krzysztof Biernacki.

Paweł Fałkowski, doradca podatkowy i menedżer w firmie doradczej KPMG wyjaśnia, że poprawka PO i SLD przewiduje takie same kryteria uznania danego podmiotu za podatnika VAT, co projekt rządowy. Tak jak w projekcie rządowym, kryteria te odnoszą się do każdego rodzaju działalności, lecz szczególnie wymienione zostały czynności wynikające m.in. z umowy zlecenia i o dzieło.

- Wymienienie wprost tych czynności, niezależnie od intencji autorów poprawki, nie spowoduje jednak moim zdaniem zmiany w opodatkowaniu umów zlecenia i umów o dzieło w porównaniu z projektem rządowym - ocenia ekspert.

Więcej podatników

Tomasz Michalik podkreśla, że pytanie o zasadność pozostawienia w definicji działalności gospodarczej dotychczasowych szczegółowych wyłączeń w dużym stopniu jest pytaniem o to, czy chcemy poszerzyć, czy też nie, grono podatników VAT. Ekspert wyjaśnia, że wraz z przyjęciem definicji w kształcie zaproponowanym przez resort finansów krąg podatników VAT się zwiększy, przynajmniej z formalnego punktu widzenia. Zwraca przy tym uwagę, że nie musi to być znaczne rozszerzenie, gdyż w praktyce część osób dostosuje swoje umowy do nowych przepisów.

- Jeżeli intencją wprowadzenia nowej definicji nie jest poszerzenie grona podatników VAT, a jedynie szeroko rozumiane dostosowanie do regulacji wspólnotowych, to za pozostawieniem dzisiejszych wyłączeń przemawia ogromny plus, jakim jest ich jednoznaczność, w każdym razie w odniesieniu do większości osób fizycznych - dodaje ekspert.

Zgodnie z dyrektywą

Magdalena Patrzyk, menedżer w PricewaterhouseCoopers podkreśla, że treść przepisu regulującego wyłączenia z definicji działalności gospodarczej zaproponowana w projekcie rządowym jest bliższa brzmieniu odpowiednich regulacji wspólnotowych, do których kraje członkowskie Unii Europejskiej mają obowiązek dostosować przepisy krajowe.

- W świetle dyrektywy warunek przewidujący, że podlegająca opodatkowaniu VAT działalność gospodarcza jest prowadzona samodzielnie wyklucza opodatkowanie czynności wykonywanych w ramach umowy o pracę oraz jakichkolwiek innych więzów prawnych o charakterze zbliżonym do stosunku pracy w zakresie warunków, zasad wynagradzania oraz odpowiedzialności pracodawcy - mówi Magdalena Patrzyk.

Dodaje, że odesłanie do aktu prawnego regulującego inny podatek nie wydaje się być rozwiązaniem sprzyjającym właściwej interpretacji i prawidłowemu stosowaniu przepisów ustawy o VAT.

W ocenie Tomasza Michalika pozostawienie wyłączenia z zakresu definicji odwołującego się do art. 12 i 13 ustawy o PIT i dotyczącego m.in. osób wykonujących czynności na podstawie umów zlecenia i o dzieło nie naruszałoby przepisów dyrektywy. Sprawa wygląda inaczej w wypadku twórców i artystów.

- Przy nowym ogólnym sformułowaniu wyłączeń z definicji działalności gospodarczej pozostawienie wyraźnego wyłączenia dla tej grupy osób może być trudne, gdyż twórcy i artyści w dużej części nie podlegają w relacjach między tzw. zleceniodawcą żadnemu nadzorowi czy kierownictwu i w zasadzie sami ponoszą odpowiedzialność za swoje działania. Trzeba jednak pamiętać o tym, że obecnie stosowane wyłączenie artystów z definicji podatnika jest, z punktu widzenia dyrektywy, co najmniej kontrowersyjne - wyjaśnia ekspert.

Praca poza definicją

Eksperci podatkowi pozytywnie oceniają poselską propozycję jednoznacznego wyłączenia z definicji działalności gospodarczej stosunku pracy.

- Wprowadzenie przepisu wyłączającego opodatkowanie VAT jest zasadne, gdyż wyklucza wątpliwości, które mogłyby się zrodzić w tej kwestii - ocenia Paweł Fałkowski.

Również Tomasz Michalik jest zdania, że nie można doprowadzić do sytuacji, w której pojawi się jakakolwiek wątpliwość co do tego, czy osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę jest z tego tytułu podatnikiem VAT.

- To oczywiście nie wchodzi w grę na gruncie przepisów wspólnotowych. Myślę jednak, że dobrym rozwiązaniem jest przyjęcie formuły jednoznacznie wyłączającej umowy o pracę z definicji działalności gospodarczej.

Magdalena Majkowska